De Schinkeldijk

door Ruud Meijns

Afgelopen 5 oktober, tijdens de Grote Zaanse Geschiedenis Quiz was één van de vragen wat de huidige naam van de vroegere Schinkeldijk was – Oostzijde, Westzijde of Zuiddijk?Het antwoord was Oostzijde.

Ik moest direct denken aan een boekwerkje dat ik ooit zag waarin de schrijver voorstellen deed om tot verbetering van deze Schinkeldijk te komen. De titel was:

Vrijmoedige_gedachten_wegens_het_verbeteren van de Schinkeldijk’.

Het werd uitgegeven bij: J. Groot en comp., Zaandam in 1827.  De schrijver is onbekend gebleven.

Problemen op de Schinkeldijk

Hij begint als volgt: ‘In een land, in eene stad wonende, alwaar wij, als het ware, op en in het water verkeeren, deed dit bij mij menigmalen de lust ontstaan, om van een en ander, dienaangaande, meer kundigheden op te zamelen. Vele jaren sloeg ik dus met opmerkzaamheid onzen Schinkeldijk, aan de oostzijde van Zaandam, gade. Daarbij merkte ik op, dat dezelve in den beginne niet aangelegd is geworden tot het gebruik, dat men heden van denzelven vordert’.

Wat was het geval? De Schinkeldijk was aangelegd om het water tegen te houden aldus de schrijver. Echter in de huidige tijd (1827) wordt er meer van deze dijk gevraagd want er is heden meer en zwaarder verkeer dan waar de dijk op is berekend.

De Schinkeldijk kent voortdurend verzakkingen vanwege kwelwater dat door de dijk vloeit, verzakkingen bij de aan de dijk gelegen huizen en natuurlijk de zware voertuigen waar de dijk niet op berekend is.

En de dijksloot naast de weg geeft ook problemen.

Deze sloot ligt dieper dan de dijk en wat aan grond ter versteviging en ophoging jaarlijks op de dijk wordt aangebracht spoelt uit de dijk weg, komt in de dijksloot terecht en wordt jaarlijks door de polder Oostzaan er weer uitgebaggerd. Denk eens aan de enorme kosten die dit met zich meebrengt zonder dat een oplossing in het zicht is. Schinkeldijk in 1916 watersnood met pelmolen Sint Willebrordus. 

De onbekende schrijver geeft wel een oplossing maar noemt dat een schijnoplossing nl. een extra stevige en diepere schoeiing aanleggen en de huiseigenaren verplichten hun huizen beter te funderen. Maar dat zijn schijnoplossingen.

De dijksloot wordt nauwelijks gebruikt en de weg dient nodig verbreed te worden dus als afdoende oplossing stelt hij voor om de sloot te dempen. Hij begrijpt dat dit heel wat teweeg zal brengen maar ziet dit als noodzakelijk. In het werkje geeft hij ook nog aan hoe dat allemaal betaald moet worden.

Hij eindigt  zijn relaas als volgt: ‘Zoo ben ik dan nu aan het einde van de beantwoording der mij voorgestelde vragen gekomen, van welks onvolledigheid ik mij ten volle overtuigd houde. Een ieder merke derhalve slechts als wenken aan, om daarvan een geheel te vormen. Intusschen zal ik met genoegen vernemen, wanneer deze mijn gedachten niet geheel der aandacht onwaardig geoordeeld zullen worden. Zaandam, Mei 1827.’

En verder

In een overzicht van gebeurtenissen in de polder Oostzaan staat bij het jaar 1833.

Zaandam en de polder Oostzaan sluiten een overeenkomst over de Schinkeldijk. De noodzakelijke verbreding en verhoging en demping van de dijksloot gaan veel geld kosten. Het laatste allen al     f 10.509,–. De polder heeft belang bij de dijk als waterkering, draagt ruim f 7000,– bij en jaarlijks nog een bedrag van f 455,–. De dijk blijft het onvervreemdbaar eigendom van de polder.

(Uit het boek: De Polder Oostzaan, 1979)

In krantenberichten van latere datum zijn de problemen nog niet voorbij.

1876-06-08. ‘Het dempen van de Lagedijkslooten, van den Schinkeldijk, waren vrij wat grooter werken. Zijn die tot stand kunnen komen dan twijfelen wij niet of die weg zal bij een weinig goeden wil van het bestuur … enz. enz.  In 1876 waren ze in ieder geval gedempt blijkt hieruit.

Helemaal over waren de problemen met de dijk nog niet getuige een artikel van juni 1878. ‘Een voor de polder Oostzaan dreigend gevaar zal weldra afgewend worden. Zooals men algemeen weet, loopt de polder tegenwoordig voortdurend gevaar om tengevolge van de lage ligging van den Schinkeldijk met Zaanwater overstroomd te worden’.

Maar in 1916 kwam de overstroming van de oostkant.

Extreem hoog water langs de Zuiderzee vóór de ramp door aanhoudende noordwestenwind. Dagenlange regen had bovendien de – slecht onderhouden – dijken verslapt. Noordwaarts ruimende wind joeg in de ochtend van 14 januari 1916 het water over de Waterlandse Zeedijk, die bij Katwoude brak. Hierdoor liep praktisch de hele regio Waterland onder. Ook bij Uitdam en Durgerdam braken de dijken door. Tussen Zaandam, Purmerend en Edam tot aan het IJ bij Amsterdam-Noord had het water vrij spel.

(Uit: Wikipedia)

Het boekje ‘Vrijmoedige_gedachten_wegens_het_verbeteren van de Schinkeldijk’ is nog op veel plekken te vinden als u via Google zoekt.

U kunt het bekijken, zie de link: Vrijmoedige_gedachten_wegens_het_verbeteren van de Schinkeldijk  

Om het te kunnen downloaden klikt u met de rechter muisknop op de link hierboven en klikt op “Link openen in een nieuw tabblad”.

(illustraties: Gemeentearchief Zaanstad)