Koene’s Buurtwinkel

De winkel van Koene op het Rustenburg in Zaandam was een fenomeen.

Menig Zaandammer kende de buurtwinkel van Koene op het Rustenburg. Je kon er zinken teilen, rotan stoelen, porseleinen vazen, vuurwerk, sponzen en fopartikelen kopen. En als iets nergens meer te krijgen was kon je het bij Koene nog proberen; vaak had die het nog wel. Maar de zaak is in 2008 gestopt. We spraken over de geschiedenis van deze unieke winkel met de familieleden Tini, Ank, Yvonne en Jan.

Het begin van de verkoop van huishoudelijke artikelen ligt rond 1920 in Koog aan de Zaan, net over de Mallegatsluis. Daar had Lambertus Koene een winkeltje. En als hij en zijn zoon Jacob Koene met de kar op pad waren voor de verkoop bij mensen aan huis, dan stond zijn vrouw achter de toonbank. Het gezin had tien kinderen.

Er is nog een fotootje van het winkeltje. Het merkwaardige is dat zoon Jan later daar weer, ongeveer op dezelfde plek, een zaak begon onder de naam Hela Hola.

Rechts de winkel van Koene. In de verte lopen drie jonge mannen en volgens overlevering zijn dat de zonen van Lambertus.

Het was een ongelukkige tijd om een winkel te beginnen. Zoon Juriaan is timmerman maar raakt, net als velen, z’n baan kwijt. In 1936 besluit hij, met z’n broer Jan, een winkel te beginnen, ook in huishoudelijke artikelen, op het Rustenburg. Het Rustenburg is dan nog een levendige winkelstraat met tal van kleine zelfstandigen; bakkers, slagers, groenteboeren, vishandel, kruideniers noem maar op. Men zei wel eens dat als je in je nakie op de Hogendijk stond kwam je er gewassen, geschoren, gekleed en gevoed in de Stationsstraat weer uit.

Ze huren het pand op nr. 55 van Amsterdammers die er niet zelf mogen wonen omdat ze geen economische binding met Zaandam hadden. Toen deze mensen ouder werden heeft Juriaan het pand van ze gekocht.

De oorlogsjaren waren moeilijk, net als voor iedereen. In 1943 trouwde Juriaan met Nel Poppes die ook in de winkel kwam werken. Ze krijgen in 1944 een zoon; Juriaan Pieter. Omdat Jur sr. vreesde naar Duitsland te moeten, een NSB’r had in de winkel al eens gezegd dat hij best gemist kon worden, dook hij onder in Wormer. Maar daar werd hij ziek, kreeg TBC en heeft 2 jaar moeten kuren in de barakken van het Gemeente Ziekenhuis aan de Frans Halsstraat.

In die periode moest Nel de zaak draaiende houden met behulp van Jan Koene (Hela Hola). Veel spullen uit de winkelvoorraad werden geruild voor voedsel. Jur sr. herstelt van de TBC en samen gaan ze na de oorlog verder met het opbouwen van de zaak. Daarbij horen ook de activiteiten op kermissen. Ze gingen de hele Zaanstreek door, maar ook Uitgeest en Volendam en zelfs Texel werden aangedaan. In het begin ging dat nog met een woonwagen die ze zelf hadden gebouwd. Later maakten ze gebruik van een, weer zelf gemaakte, kleinere kraam. In 1950 krijgen Nel en Jur sr. een dochter; Tini.

Tini en Jur jr. op de Zaandamse kermis

De winkel kreeg een steeds groter assortiment naast de sponzen en zemenlappen en zeepkloppers. Porseleinen vazen, serviesgoed, kop en schotels die in theekisten binnen kwamen. Er was altijd ruimtegebrek, maar gelukkig kon er hier en daar nog wel een schuurtje gehuurd worden. Keulse potten, inmaakpotten.

 Het echtpaar Koene; de grondleggers

Speelgoed deed het ook goed. Zelfs zeelieden uit de haven wisten de winkel te vinden. Kwamen ze eerst uitkiezen en later als ze hun gage hadden gevangen kwamen ze de spullen, o.a. speelgoed, ophalen.

Voor het blikken speelgoed vooral uit Oost-Duitsland hadden ze contact met een vertegenwoordiger. Na de Duitse eenwording bleek juist dat speelgoed erg in de belangstelling te staan. Verzamelaars kwamen aan de deur en Jur jr. besloot dat hij het dan zelf ook wel kon verzamelen.

Eind jaren ’60 krijgt Tini kennis aan Jan. Jan is timmerman en hij kon meteen aan de slag. De winkel wordt vergroot door het achterhuis erbij te betrekken.

Dat betekent ook dat een deel van de opslagruimte verdwijnt. Om dat op te vangen wordt Rustenburg 29 gekocht. Nu de woonruimte op 55 is verdwenen gaan Nel en Jur sr. op 29 wonen.

Als later rotanmeubelen ook tot de artikelen gaan behoren, kon dat moeilijk in de winkel op nr. 55 getoond worden. Dat wordt in het vervolg op nr. 29 gedaan.

Rustenburg 29

Vakantie was er nooit bij, nou ja, het echtpaar Koene is één keer samen een paar dagen naar Luxemburg geweest. Dat was echt een uitzondering. Moeder Nel is nog wel een keer samen met een vriendin en dochter Tini naar Italië geweest. Daar hebben ze o.a. Venetië bezocht.

Daar is het wat vakanties betreft voor het echtpaar Koene wel bij gebleven. De zaak ging altijd voor.

Even weg in Luxemburg

Er wordt handig ingespeeld op allerlei nieuwigheid. Als de Soundmixshow van Hennie Huisman een hit is komen er namaakmicrofoons of verkleedkleren. Als het Nederlands elftal successen viert kleurt de winkel oranje. De fop- en feestartikelen vinden grote aftrek. Klik-klak-kikkers, Halloween-producten, opwind-muizen, toeters, ballonnen, knalraketten, nep-snorren en -baarden.

Ank vertelt dat ten tijde van de one-man-shows van Mathias de Boer horden mensen kwamen om alvast in te kopen voor het optreden van de Zaanse komiek. Ze is nog gaan kijken, maar had moeite met het op die manier verstoren van zijn optreden. Koninginnedag op Poelenburg. De spullen waren nog niet eens uitgepakt en de oranje hoedjes, petjes en kroontjes wisselden al van eigenaar.

Ze hadden ook eigen ansichtkaarten. Samen met vier winkeliers uit de buurt hadden ze foto’s van vier punten uit de buurt laten maken van o.a. het Rustenburg en de Hogendijk. Daar moesten ze dan van elke ansichtkaart 100 stuks van afnemen. Dat duurde wel even voor dat die de deur uit waren.

Maar ondanks alles bleef het ook gewoon een winkel waar je je eerste pannenset kocht. Een buurtwinkel waar mensen voor een praatje kwamen. En dan had je speciale klanten die een bijnaam kregen: Pepermuntje, ze had altijd pepermuntjes. Doofie, daar moest je hard bij schreeuwen, De Schrik van Nauerna, een grote vrouw die met veel tam-tam binnen kwam. Een meneer had een beeldje gekocht van een hond en kwam steeds vragen hoe het hondje heette; die kreeg de naam Hondje.

En dan het vuurwerk, de goedmaker van het jaar. Maar dat gaf ook veel gezeur met de inspectie. In het begin werd het vuurwerk in betonnen bakken bewaard; een soort septic tank.  Dat was allemaal los vuurwerk. Als ze tekort kwamen werd op de fiets uit Amsterdam een nieuwe voorraad gehaald. Dan stonden de kinderen, meestal jongens, al bij de Hempont op ze te wachten.

Later kwamen de pakketten waar weer nieuwe opslag voor moest komen. Dikke betonnen opslag met een sprinklerinstallatie van 13 mm. Het jaar daarop was dat weer niet goed genoeg en moest het 15 mm worden. Met het vuurwerk zijn ze na het overlijden van Jur jr. in 2005 mee gestopt. Hij was degene die alle inkoop deed.

In 1980 overleed Jur sr., oud 76 jaar. Zijn vrouw Nel overleed in 1996, oud 80 jaar. En Jur jr. die de zaak had overgenomen overleed plotseling in 2005 aan een hersenbloeding. Klandizie liep achteruit, de winkel was door alle werkzaamheden in de stad steeds slechter bereikbaar. Ank heeft de zaak nog voortgezet tot juni 2008. Zoals bekend waren er in de hele Russische buurt problemen met de fundering van de huizen, ook bij Rustenburg 55 was dat het probleem. De winkel is in 2015 verkocht.

Een mooie herinnering ; Tini, Ank en Jur jr. voor de winkel op het Rustenburg.