Zaandams Volkstoneel

door Ruud Meijns

‘Wie had dat ooit gedacht’, schrijft Kees Ackerman in het boek met jaarverslagen, ‘dat vanuit een groepje werkloozen die voor zichzelf en voor anderen toneeluitvoeringen gaven, nog zulk een vereeniging zou groeien’.

Zaandams Volkstoneel werd opgericht 15 januari 1931. In een terugblik op 30 juli 1939 schrijft Kees Ackerman (secretaris) dat de naam ‘Zaandams Volkstoneel’ de definitieve naam voor dit gezelschap zal zijn. Tot die tijd stond het gezelschap onder de naam ‘Het Zaandamsch Werkloozen Toneel’  in de theaters. Over de periode vanaf 1931 had dhr. A.N. Severs al een begin gemaakt met een verslag waar Ackerman dankbaar gebruik van heeft gemaakt.

De jaren ’30 staan bekend om de wereldwijde economische crisis en het aantal werklozen groeide gestaag. Ook Zaandam had vele werklozen en er werd over nagedacht om een deel van hen in te zetten voor werkverschaffingsprojecten. Er liepen ‘hongermarsen’ door de Zaanstreek. Behalve twee maal daags stempelen hadden de werklozen maar weinig te doen en ze konden ook weinig doen omdat ze weer op tijd moesten stempelen. Vandaar dat er zaken georganiseerd werden om werklozen en ook de familie bezig te houden en te vermaken.

Het begin van het Volkstoneel ligt bij een oproep van dhr. C. Kater, directeur van de bioscopen Apollo en Flora om toneelvoorstellingen te organiseren voor werklozen en hiervoor een gezelschap te vormen. De heren A.N. Severs en C.F. Bakker pakken dit voorstel op en op 15 januari 1931 is de eerste bijeenkomst ten huize van mevrouw van der Horst. Al direct werd een stuk gekozen, het blijspel in drie bedrijven ‘Het Gouden Haantje’. Dit stuk staat bij vele toneelvereniging op de rol en is altijd een gegarandeerd succes. De boekjes met de tekst werden geleverd door de vereniging ‘Amicitia’. Ger Vink werd tot regisseur benoemd.

Gerepeteerd werd er bij de speeltuin ‘Het Zuiden’ en in het filmtheater ‘Apollo’ die beiden hiervoor gratis gelegenheid gaven. Na zes weken was men klaar voor de uitvoering. Er werd drie maal gespeeld, twee maal in Apollo en eenmaal in ‘Thalia’ aan de Prins Hendrikkade.

De groep met de voorstelling “Filmmaniakken” een populaire klucht in 1932.

Vlnr.: Achter Piet Beers, Mw. C. Timmerman-Hartog, Gerrit Schooneveld, Ies Löwenstein, Antoon Severs, Gerard Buur, Kees Ackerman, Gerrit Vink, Mw. M. Esser-Jochems.

Zittend: Mw. M. v.d. Horts, Mw. J. de Mie-Wijnholts, Mw. D. v.d. Laan-van Vliet, Mw. A. Daub-Koomen, Mw. F. van Loenen-Daub, F. Bakker en geknield Kees Fijman.

De respons van het publiek, werklozen en hun echtgenotes, was zeer goed. Ook het bedrijfsleven bood hulp. De Zaanse Bestuurders Bond zorgde dat het financieel allemaal werd geregeld. Het rookwerk werd door enkele sigarenhandelaren verzorgd en fabrikanten hadden ook aan de dames gedacht en voor hen was er enige zoetigheid.

Dat was het begin van een periode die tot 1954 heeft voort geduurd want in december van dat jaar schrijft Kees Ackerman de secretaris dat hij de boeken sluit. Het doek is gevallen voor het ‘Zaandams Volkstoneel’. Ackerman schijft dat de publieke belangstelling terug loopt, dat er een gebrek is aan leden die stukken willen en kunnen spelen en dat er te weinig leden zijn die donatie willen lopen in de wijken. De toneelclub had een systeem van donateurs die door een bijdrage  de club financieel steunden.

Het boek met de jaarverslagen van het Zaandamsch Volkstoneel kreeg de vereniging Historisch Zaandam van Freek Ackerman, de zoon van de eerste en de laatste secretaris van het Zaandams Volkstoneel. Het boek zal worden overgedragen aan het gemeentearchief waar het in goede handen bewaard kan worden voor het nageslacht.

De foto rechts is van een latere periode met het stuk ‘Drie mannen in de sneeuw’ naar een roman van Erich Kästner met Greet Reichardt, Kees Ackerman, Corrie Welch, W. Tol en D. Zwenne.

foto’s en programma’s: het Zaandams Volkstoneel.