Anton de Kom 1898 – 1945 – Wij Slaven van Suriname

door Ruud Meijns

1 juli – dag van de slavernij. Er was een herdenking onder de Anton de Kombrug in Zaandam. Wie was deze Anton de Kom?

 Gerard Cornelis Anton de Kom werd geboren in Paramaribo. Na de lagere school deed hij de MULO, voor een jongen uit het volk een opmerkelijke prestatie. Vanuit thuis kreeg hij de verhalen mee over de koloniale tijd en over de slavernij. Zijn afkeer van kolonialisme en racisme zou zijn leven lang een drijfveer blijven.

In 1920 vertrok hij naar Nederland waar hij opmerkelijk genoeg, dienst nam in het leger. Na zijn afzwaaien werkte hij voor verschillende bedrijven. In 1926 trouwde hij met Nellie Bosboom en ze kregen vier kinderen. Zijn ontslag bij zijn laatste werkgever had zeker te maken met zijn politieke activiteiten die hij inmiddels ontplooide.  Zijn opvattingen over het koloniale beleid, de klassenstrijd en de zwarte bewustzijnsbewegingen werden niet overal geaccepteerd. Eind 1932 vertrok hij met zijn gezin naar Suriname.        Het echtpaar de Kom.

Zijn ‘roem’ was hem vooruitgesneld want naast een grote groep vrienden waren ook de autoriteiten belangstellend aanwezig bij zijn aankomst.  In Paramaribo begon hij een adviesbureau dat veel aanloop kreeg van alle Surinamers, geen etnische groep uitgesloten. Op last van de gouverneur werd hij opgepakt wegens ‘communistische agitatie’ en zat drie maanden vast. Zijn arrestatie zorgde voor een volksoproer dat met harde hand werd neergeslagen. Hij werd door het gouvernement gedwongen naar Nederland terug te keren.

In 1933 verscheen een fragment van het boek ‘Wij Slaven van Suriname’ waar hij sinds 1926 aan had gewerkt. Ondanks pogingen om de publicatie van het boek te verhinderen, verscheen het boek bij uitgeverij Contact. Het lukt hem niet om regulier werk te vinden en het gezin kende een moeilijk bestaan. De Kom bleef wel schrijven ook toen de Duitsers ons land hadden bezet.

Bij de bezetting van Nederland werd het boek ‘Wij Slaven van Suriname’ onmiddellijk verboden. De Kom sloot zich aan bij het verzet. Hij schreef voor het illegale blad ‘De Vonk’ De Komwerd in augustus 1944 gearresteerd en na diverse strafgevangenissen werd hij op transport gesteld naar concentratiekamp Neuengamme. Hij overleed kort na de bevrijding aan tuberculose.

Zijn lichaam werd bijgezet op de Erebegraafplaats in Loenen.

Bron: huygens.knaw.nl