Bewaarschool Czaar Peterstraat
door Ruud Meijns
“ Tot de schoonste inrigtingen van weldadigheid onzer eeuw behooren ongetwijfeld de Bewaarscholen, inzonderheid voor kinderen uit de meest behoeftige volksklasse, waarbij de beschaving nog zoo veel te wenschen overlaat”.
Zo staat te lezen in: De Bewaarschool, praktische handleiding.., uit 1845.
Deel uit het schilderij Bewaarschool in Amsterdam (Max Liebermann, 1880).
Zoals we nu kleine kinderen opvangen die nog niet leerplichtig zijn kan niet vergeleken worden met hoe men vroeger kinderen in ‘Bewaring’ gaf. De schooltjes waren niet meer dan bewaarplaatsen van kleuters van minder gegoede burgers met de bedoeling de moeders gelegenheid te geven iets bij te verdienen voor het gezin. In Zaandam waren meerdere bewaarscholen. Over de kwaliteit valt weinig te zeggen maar meer dan bewaren was het vaak niet.
Fröbelschool
Het departement Zaandam van ’t Nut zag het voordeel van dit type school al in de eerste helft van de 19e eeuw. Men wilde daar iets meer dan alleen oppassen op de kleintjes. De gemeente wilde daar wel in meegaan met toezicht en financiële ondersteuning. De financiële ondersteuning stopte in echter in 1861.
Hierop nam het departement de verbetering zelf ter hand. Een schooltje aan de Bloemgracht gaf plaats aan ongeveer 180 kinderen. De geplande opening van een schooltje aan de westkant van Zaandam ging niet door. Ook van Christelijke en Rooms Katholieke zijde richtte men schooltjes op.
In 1897 kwam ’t Nut met het plan voor een Fröbelschool; een kleuterschool gebaseerd op de beginselen van de Duitse pedagoog Friederich W.A. Fröbel (1782-1852). De bouwvergunning werd bij de gemeente ingediend en goedgekeurd. Voor de aanbouw werd een aparte aanvraag ingediend. Het beeld op de tekening bij de aanvraag wijkt af van het uiteindelijke resultaat. Op de tekening zit de deur links op de foto zit de deur in het midden. Dit kan te maken hebben met gewijzigde inzichten want de aanvraag werd gedaan in 1897 en de bouw begon pas in 1902.
Eind 1901 werd binnen de vergadering van ’t Nut overeenstemming bereikt over de kosten voor de bouw. 
Hiervoor werd een lening afgesloten van fl. 18.000,–. Gevolg was dat men uitging van alleen betalende leden; 1 kind 15 cent – 2 kinderen 25 cent. Dit besluit betekende dat kosteloze kinderen niet meer werden toegelaten. Hiertegen kwamen in de vergadering ernstige bezwaren. Om dit op te vangen werd besloten hiervoor een fonds in het leven te roepen.
De eerste steen werd in februari 1902 gelegd door de dochter van dhr. Van Wessem. Eind van het jaar werd de Fröbelschool aan de Czaar Peterstraat in gebruik genomen. Hoofd werd mejuffrouw M.C. Ypes.
Dit moet wel één van de eerste klassen zijn geweest want deze foto van fotograaf Saaf is van 1902. De namen die bij de foto zijn geleverd zijn: links juffrouw Hartman, rechts juffrouw Vens.
In meerdere gemeenten in de Zaanstreek waren inmiddels fröbelscholen geopend zoals in Koog aan de Zaan en Wormerveer.
Naast de fröbelschool had ’t Nut ook nog een bewaarschool voor de oppas van kinderen. 
Over het jaar 1907 telde men 107 leerlingen waarvan 42 onvermogenden (ouders betaalden niets).
In de gemeente telde men in het jaar 1911 3267 leerplichtige kinderen. Het aantal leerlingen op het voorbereidende onderwijs, d.w.z. de fröbelschool was 170. Op de twee bewaarscholen van ’t Nut telde men 120 kinderen. Jaarlijks werd door ’t Nut een openbare les gegeven voor geïnteresseerde ouders.
Czaar Peterstraat, de sloop in 1963
De eerste Gemeentelijke Fröbelschool werd in oktober 1930 geopend in een gebouw aan de Kon. Williamstraat, nu de Vier Wieken. In 1963 werd met de sloop van de school in de Czaar Peterstraat begonnen ten behoeve van uitbreiding van de garage van taxibedrijf Jan de Boer.
Illustraties: Wiki, Gemeentearchief Zaanstad.