Nieuw
Bakkerspadsteeg
door Ruud Meijns
Soms kom je toch nog een plek in Zaandam tegen in het fotoarchief die je nog kende zoals met de Bakkerspadsteeg. Er staat in het gemeentearchief een aardige serie foto’s van die steeg en de woningen die er stonden. De woningen zijn allemaal voor 1900 gebouwd volgens het register van de bouwvergunningen. Bakkerspadsteeg nummer 5 werd gebouwd in 1878, 1 en 3 in 1888 en de nummers 6, 8, 10 en 12 in 1894.
De steeg had haar toegang in het Bakkerspad, dat is nu de Klokbaai. Op een kaartje uit 1941 wordt de steeg nog weer gegeven. De kerk boven is de Bullekerk en onderin loopt het Bakkerspad.
Watersnood Tuindorp-Oostzaan 1960
In de nacht van 13 op 14 januari 1960 brak de dijk die Tuindorp Oostzaan gewoonlijk beschermde. Een gat van veertig meter liet het water door. Uiteindelijk stond het water zo hoog dat de bewoners geëvacueerd moesten worden.
Beelden van mensen met kleine kinderen op hun schouders die tot hun middel door het ijskoude water waadden, gingen de wereld over. Op 14 januari 1960 werden de 11.000 bewoners van Tuindorp Oostzaan in Noord uit hun huizen gedreven door een zware overstroming.
Wat te doen?
Onmiddellijk na de doorbraak verlaagde Rijkswaterstaat in IJmuiden via spuien het waterpeil in het Noordzeekanaal met zestig centimeter, het maximaal mogelijke. Daardoor zakte het waterpeil in Oostzaan ook met zestig centimeter, maar zelfs na deze ingreep stond het water hoog genoeg. Bewoners probeerden hun huisraad te redden uit de ondergelopen benedenverdiepingen. Zoveel mogelijk pompen werden naar het getroffen gebied gestuurd. Opvangcentra werden ingericht. Het gemeentebestuur verwachtte dat het vier à vijf dagen duren zou voor de acht miljoen kubieke meter water verdwenen zou zijn. De Bescherming Burgerbevolking werd bijgestaan door hulptroepen die ervaring hadden opgedaan bij de watersnoodramp in Zeeland.
Voor meer info over deze ramp zie: https://www.historischarchief-toz.nl/350-2/
Of kijk op: https://www.amsterdamnoord.com/de-watersnood-van-14-januari-1960/
Tekst en foto: Ons Amsterdam
Uit de jeugd van Annie Leijen
De vereniging Historisch Zaandam ontving van M. Logman een brief uit de nalatenschap van haar moeder. Het is een brief die haar moeder, Annie Leijen 31-01-1932/15-11-2023, schreef aan haar broer Simon voor zijn 80e verjaardag. Gelukkig voor ons heeft ze aan ons gedacht. We hebben bij dit verhaal zoveel mogelijk illustraties gezocht die voor een deel uit het Gemeentearchief Zaanstad en voor een deel uit het familiearchief van de familie Logman komen.
Het echtpaar Jacobus Nicolaas Leijen en Johanna Barbara Keesen schreef zich op 29 april 1925 in de gemeente Zaandam in. Ze kwamen uit Alkmaar en het eerste adres in Zaandam was Czaar Peterstraat 21, een bovenwoning. Johanna Anthonia Maria (Annie) diende zich als eerste kind aan. Het verhaal opent als een PDF en u dient dan hier te klikken.
Nieuwbouw op het Papenpad in 1926
In de krant van 29 december 1926 stond deze foto van het Papenpad waar op de hoek met de Westzijde de sloop in volle gang was. De opruiming was nodig omdat de heer Klaas Kuiper Kz. een plan bij de gemeente had ingediend om op die plek nieuw te bouwen. Kuiper woonde zelf op Papenpad 3a.
Het eerste plan kwam in 1926 bij de gemeente binnen, maar pas in 1927 werd het plan goedgekeurd en kon de bouw beginnen. En zo zag het er volgens het plan van de heer Kuiper uit. Het gaat om Westzijde 115, 117 en Papenpad 1 en 2.
Op deze bouwtekening zien we links het gedeelte dat in de Westzijde gebouwd zal worden en rechts het deel met winkels en woningen bestemd voor het Papenpad. Aan beide kanten tegen de bestaande bouw aan. In feite werd hier een nieuwe hoek Papenpad – Westzijde gebouwd.
Links is 1983. De snackbar van ‘Willum’ zit in het hoekpand.
Foto rechts is het huidige beeld van de hoek Westzijde – Papenpad. Ik weet niet of Klaas Kuiper Kz. erg tevreden zou zijn met deze restauratie. Zijn originele ornamenten zijn verdwenen.
Illustraties: Gemeentearchief, Luuk Plekker, Ruud Meijns
Nieuwsbrief Havenkantoor nr. 10
Deze bijzondere foto is uit plm. 1953 en hoort bij het project ‘Nieuwe Dam’ dat het ernstige verkeersinfarct
in het centrum van Zaandam ging aanpakken door de bouw van twee nieuwe bruggen, de Beatrixbrug ten
noorden van de sluis en de nieuwe Wilhelminabrug aan de zuidkant. Op deze foto, ingetekend met wit, zijn
de twee nieuwe bruggen te zien. Zie hier voor PDF
Bruiloft
door Ruud Meijns
In 1924, dus meer dan 110 jaar geleden, werd er op de Burcht een bruiloft opgevoerd. Een Oud-Hollandsche bruiloft wel te verstaan. Dit was ter gelegenheid van de tentoonstelling H.I.N. (Handel, Industrie en Nijverheid) die van 14 juni tot en met 2 juli op de Burcht in Zaandam werd gehouden. Het initiatief was van de Zaanse Winkeliersvereniging, opgericht in 1897.
Architect Eilman had een ontwerp gemaakt voor de tentoonstellingsruimte. Het hield het midden tussen een (toen) modern paviljoen en een oud kasteel. Dit moest Oud-Saenredam voorstellen en daar zou ook de huwelijksvoltrekking plaatsvinden. Iedereen die ertoe deed in de Zaanstreek wat betreft Handel, Industrie en Nijverheid kreeg de kans zich op deze tentoonstelling te laten zien. De bedoeling was natuurlijk om een economische stimulans te geven aan het Zaanse bedrijfsleven. Over de tentoonstelling zelf misschien later, nu aandacht voor de bruiloft.
Dit is het paviljoen, de foto is samengesteld uit twee afzonderlijke delen. Verder lezen
Lezing Jan van der Male over de ‘Bebouwing op de Hoogendam in Zaandam’ in de 17e tot en met 20e eeuw.
Wie bij het sluizencomplex in Zaandam staat, bevindt zich in het hart van de stad. Wie vandaag de dag oude afbeeldingen bekijkt van deze plek in vroeger tijden, heeft moeite om een en ander te herkennen. Van het pittoreske stadsbeeld met huizen, waartussen drie smalle sluizen, is al 80 jaar niets meer over. Over de sluizen is al veel verteld, over de huizen en hun bewoners veel minder. Jan van der Male (Gemeentearchivaris) neemt ons maandagmiddag 27 januari in het Historisch Café mee in het verleden en samen ontdekken we per huis het verhaal dat erover te vertellen valt!
Het Historisch Café is maandag 27 januari van 14.00 tot 16.00 uur in het buurtcentrum De Bovenkruier, Drielse Wetering 49 in Zaandam-Kalf. Inloop vanaf 13.30 uur. De toegang is gratis, een vrijwillige bijdrage wordt op prijs gesteld.
Zaans voor beginners
Voor de liefhebbers hier weer een stukje Zaans. Als ik de taal machtig was zou ik het in het Zaans skraive, maar dat wil ik jullie niet aan doen.
Hain de Molenaar schreef in De Zaende van 1946 zijn herinneringen op aan de tabakswinkel van Köhne op de Zuiddijk hoek Zuiderkerkstraat zoals op de foto uit 1870. Ik heb het hier als PDF geplaatst. Dan is het ook te downloaden.
Om ’t Zaans goed tot je door te laten dringen is het wenselijk om het hardop voor te lezen, al is het maar aan jezelf. Klik op de titel en dan lese maar!
Tot op de bodem
Over: Omgevingsonderwijs over de Zaanstreek
Door: Leo Swartsenburg – aardrijkskundedocent
“Ik miste nog steeds een lesboek over de Zaanstreek. Veel aardrijkskunde- en biologiedocenten willen iets doen met hun eigen omgeving. Daar wild ik iets in betekenen”, vertelde hij in de krant van 3 december j.l. Hij stelde zijn plan voor een leerboek voor aan wethouder Natasja Groothuismink en nu ligt er lesboek uitgegeven door de gemeente Zaanstad.
Het boek behandelt veel onderwerpen in een compacte vorm met hoofdstukken als: grond, bewoning, dijken, migratie, werken en wonen en nog meer. Alle onderwerpen zijn gericht op de Zaanstreek en ideaal om jonge mensen met de geschiedenis van hun omgeving kennis te laten maken.
Per hoofdstuk zijn er opdrachten en vragen. Vooral die aan het slot bevielen me waarbij de scholier een verklaring moet geven voor gezegden als”:
- ’t Is kwalek malen met wind van gustere of
- Je kenne van elleke skeet wel een donderslag make
Een schoolboek om aan te bevelen.
Het leerboek ‘Tot op de bodem’ is voor scholen te verkrijgen via: lswartsenburg@yahoo.com
Voor het interview in het Noordhollands Dagblad: klik hier
Een wandeling door de Burgemeestersbuurt
door Simon Greve
Onlangs waren we met de werkgroep Historisch Erfgoed in de Burgemeestersbuurt. Met een begin van de wandeling bij Slijterij Vonk in de Tuiniersstraat. En dan valt me iedere keer weer op dat dit deel van Zaandam tussen de A.G. Verbeekstraat en de Klaas Katerstraat zo heel anders overkomt dan de strakke wijken die even verderop liggen. Delen van de oude pad structuur zijn in dit deel nog zichtbaar, maar veel is er niet van over. Er zijn winkels, bedrijven, parkeerterreinen en woningen dwars door de oude structuur heen gebouwd zonder veel onderling verband, waardoor het hier wat rommelig overkomt.
Kijk bijvoorbeeld naar de Prinsenstraat. Tegen de Zuiddijk aan liggen nog wat oude woningen van die straat, dan komt de Dekamarkt er tussendoor en vervolgens komen weer wat huizen van de oude Prinsenstraat, maar onderbroken door de nieuwbouw van de Cronjestraat. En aan het eind liggen weer wat oude huizen van de oorspronkelijke Prinsenstraat. Soms bouwde men nieuwe panden op de rooilijn, soms daar ruim achter. Rommelig, alsof in de jaren zeventig er maar wat aan gebouwd is zonder oog voor wat er al was.
Daarnaast ook staan in het gebied tussen de Touwslagerstraat en de St. Caterijnestraat vele kleine bedrijfjes. Waarvan de panden niet altijd een geheel vormen met elkaar en die ook niet altijd goed onderhouden zijn. Tegelijk ligt er tussen de Zuiddijk en de Tuiniersstraat een winkelgebied waar ook weinig structuur in zit. Wat autobedrijven, een kinderdagopvang, een loodgieter. Ook dat maakt dit gebied wat rommelig en een totaal contrast met de echte burgemeesterbuurt straten als bijvoorbeeld de Burgemeester ter Laanstraat. Die lijken getekend met een liniaal en hebben veel min of meer eenvormige woningen in een lange rij. Verder lezen
Buskruitmagazijn met Wachterswoning enz. in de polder Oostzaan
In deze bijdrage van Kees Bruins vertelt hij over het Munitie Complex aan het Weerpad (Troelstralaan). Op zijn bekende gedetailleerde wijze vertelt hij aan de hand van officiële stukken, documenten en krantenartikelen over deze vestiging, onderdeel van de Stelling van Amsterdam.
Munitie Complex aan het Weerpad
In 1887 werden de Artillerie Inrichtingen overgeplaatst van Delft naar Zaandam, dit gebeurden als onderdeel van de toen opgerichte en door de Regering en Parlement goedgekeurde Stelling van Amsterdam. De Sector Zaandam van de Stelling van Amsterdam was een van de vijf Sectoren van deze Stelling. De Sector Zaandam bestond op haar beurt weer uit twee Groepen, de groep Westzaan en Wormerveer, deze groepen werden weer onderverdeeld in Vakken.
Om in die tijd de hele Sector Zaandam met zijn groepen en vakken te kunnen voorzien van buskruit en munitie, werd door de Artillerie Inrichtingen (dit was het Algemeen Verdedigingspark Stelling van Amsterdam) ook optimaal geproduceerd. Van deze buskruit en munitie werd heel veel opgeslagen in loodsen op het terrein van de Artillerie Inrichting. Er werd ook veel opgeslagen in zogeheten sectorparken. Een van deze sectorparken stond op de grens Zaandam Oostzaan en was gesitueerd aan de oevers van “De Watering”. Dit was de afdeling buskruit en munitie van de sector Zaandam, deze stoffen werden toen ook al als zeer gevaarlijk beschouwd. Het vervolg opent als een PDF. Lees verder
Poelenburg
De naam van de wijk Poelenburg komt van de molen die in dat gebied stond ‘De Gekroonde Poelenburg’. De molen werd in 1962 verplaatst naar de Zaanse Schans. Maar hoe de molen aan de naam Poelenburg kwam is niet geheel duidelijk.
Het zou kunnen dat het geslacht Poelenburg er iets mee te maken heeft. Dit geslacht had sinds het einde van de veertiende eeuw een woning (hofstede) in Heemskerk staan met de naam Poelenburg. Het geslacht had deze hofstede in leen gekregen van de Hollandse graaf. Maar hoe deze connectie met de molen in Zaandam ligt is mij niet duidelijk geworden. Verder lezen
Botenmakersstraat 2
Botenmakersstraat 2 is een klassiek aandoend pand, volgens de advertentie op internet gebouwd onder invloed van de Jugendstil. Het werd in opdracht van de firma P. de Lange Cz. werd in 1903 gebouwd als kantoor.
Houthandel Pieter de Lange had sinds het midden van de 18e eeuw handel gedreven in hout. Vele leden van de familie de Lange hebben in de houthandel gewerkt. In 1895 droeg P. de Lange Cz. de leiding van het bedrijf over aan zijn drie zonen Claas, Jacobus en Pieter. Na het overlijden van twee van de broers was Jacobus Cornelis de Lange de laatste directeur van N.V. Pieter de Lange.
Tekening uit de bouwaanvraag Verder lezen
De Juffer
‘De Juffer en de Jonker zoenen elkaar in het donker’
door Ruud Meijns
De molens de Juffer en de Jonker stonden beide in Oost-Zaandam aan de Zaan even ten zuiden van de Noordervaldeursluis. Zo zijn ze te zien op de kaart van Oostwoud uit 1794.
Van iets later, 1871, is het schilderij gemaakt door Claude Monet van de Zaan in dezelfde omgeving. Verder lezen
Westzijde 192 – Familie van Doesburgh
door Ruud Meijns
In het onvolprezen “Zaans Namen Lexicon” van Dick Kerssens trof ik een fotootje van de villa van de weduwe E.B. van Doesburgh in de Westzijde 192.
Als je nu naar dit huisnummer zoekt krijg je alleen maar Verkade. De villa stond op het terrein dat op dit moment voornamelijk als parkeerterrein wordt gebruikt voor de Bieb en Fluxus.