Nieuw
Recent gepubliceerd:
Jacob Israël de Haan
door Ruud Meijns
Het is wel wrang om nu een Joodse man te moeten herdenken die honderd jaar geleden werd vermoord omdat hij zich het lot van de Palestijnen aantrok. Hij was een zionist die het gevaar van het extreme zionisme onderkende en er zich tegen verzette. Dat werd hem noodlottig.
Wat is de Zaan een mooie brede stroom,
Ik ben een jongen te Zaandam geweest,
Jeruzalem: zó teder, als een droom,
Herdenk ik hier mijn jeugd en elk Joods Feest.
De Bierkay
door Ruud Meijns
Net als bij de sloot van het Ruyterveer die tot de Westzijde doorliep, liep de sloot langs de Peperstraat van de Zaan naar de hoofdweg in dit geval de Oostzijde. Dat had natuurlijk alles te maken met de handelaren die hun bedrijfjes zo makkelijk konden bevoorraden.
Het was een oud gebied waar al voor 1600 gebouwd was. Er is een notariële akte waarbij iemand in 1611 verklaard dat hij al 18 jaar in de Peperstraat woonde. Het lag bij de Dam en de sluis waar veel verkeer is van mensen en goederen. Café Spitsbergen was een bekende plek waar mensen uit de scheepvaart elkaar konden vinden. Andere namen voor de Peperstraat waren: de Bierkay (naar de wijn- en bierhandelaars, die er hun kelders hadden) en Roosemarynsteegh. Verder lezen
Ruyterveer
door Ruud Meijns
Daar waar eens korenmolen ‘de Ruyter’ stond en plaats moest maken voor de Hogere Burgerschool staat nu het flatgebouw Ruyterveer (en niet Ruijterveer zoals men dat tegenwoordig meent te moeten schrijven). De Ruyter, de korenmolen stond er al in 1439 en is in 1864 gesloopt. De plek waar de korenmolen stond was goed gekozen omdat nabij een sloot lag, makkelijk voor de aanvoer van te malen goederen.
Jan Kat (1872 – 1916)
door Ruud Meijns
Van mevrouw A.M. Ligteringen – Kat ontving de vereniging Historisch Zaandam haar boek over Jan Kat, haar grootvader. Kat was bootwerker, bestuurder van de bootwerkersvereniging “Eensgezindheid” en lid van de gemeenteraad. Dit alles vond plaats in het begin van de 20e eeuw. Het schetst de strijd die de bootwerkers moesten voeren voor een eerlijke beloning, voor een 10-urige werkdag. En dat in een tijd dat het voor werkgevers niet ongewoon was om werkers die naar verbetering zochten gewoon op straat te zetten.
Als bootwerker wist hij zich door inzicht en talent een belangrijke plek te verwerven binnen ‘Eensgezindheid’. Hij vertegenwoordigde de Bootwerkersvereniging in het land en werd gevraagd in menige commissie. Hij was zich bewust van zijn beperking in opleiding en opvoeding zoals hij later ook wel liet blijken, maar hij wist zich een plek te veroveren waarin hij voor het belang van de arbeiders kon opkomen. Verder lezen
Twiske 40 jaar
Zaanstad 50 jaar en het recreatiegebied het Twiske 40 jaar.
Toen alles nog leeg was, nou ja een wegwijzer. foto Han de groot. Verder lezen
Zaanlandsch Grafisch Museum
door Ruud Meijns
In het Grafisch Museum in Zaandam van de heer H. Bakker op de Herengracht 10b in Zaandam stond slechts een deel van zijn grote verzameling. De entree liep door zijn woning waarin wat hij in de loop der jaren op typografisch gebied verzameld had, te zien was. Een deel van de verdieping is gevuld met drukpersen uit het begin van de 19e eeuw zoals een handpers uit 1827. De grote verzameling cliché’s die bestaat uit houtsneden, kopergravures, zinco’s is, volgens het krantenbericht van 1 juli 1919 van onschatbare waarde.
Op 18 juli 1925 luidt de kop van een krantenartikel ‘Een schat aan historische producten dreigt in liquidatie versnipperd te worden’. Duizenden, uit binnen- en buitenland bezochten zijn woning om zich te vergapen aan wat hij in de loop der jaren verzameld had. Er werd in de lokale kranten ook genoeg geadverteerd dan wel stond het in de overzichten van instellingen. Met openingstijden en kosten. Verder lezen
Centrale vakschool voor Typografie
door Ruud Meijns
Zaandam heeft een vakschool voor de opleiding van typografen gekend. Aanleiding was het gebrek aan geschoold personeel in de Zaanse drukkerswereld. Een commissie van werkgevers begon in 1919 met de voorbereiding van dit project. Er werden eind van dat jaar al mensen uitgenodigd om te solliciteren naar de functie van leraar in de Typografie en Vaktheorie. 
Correspondentieadres was van de heer K. Huisman Jz. , een drukker.
Voor de cursus werden verzoeken voor subsidie gedaan bij de gemeenten in de Zaanstreek en het plan was de school onder te brengen in de Ambachtsschool. Voorlopig zou de cursus alleen de wintermaanden beslaan.
Het werd een drie-jarige cursus verdeeld over drie avonden per week. Minimum leeftijd was gesteld op 14 jaar. Door het ministerie van onderwijs werd de heer J.J. Dinkelberg benoemd tot voorlopige leider-leraar. Verder lezen
Wegsloot
door Ruud Meijns
In 1926 vierde de Nutsspaarbank in de Czaar Peterstraat haar eeuwfeest. In de krant stond, naast een lang gedicht van een tevreden spaarder een foto van het gebouw aan de Czaar Peterstraat. Wat me opviel was dat er een reling te zien was.
Op een kaart van die tijd is te zien dat er toen nog een wegsloot liep en moest men een bruggetje over om verder de Czaar Peterstraat in te kunnen.
Oorspronkelijk liep de sloot naar het noorden door naar de Westzijde maar dat deel van de sloot is al vroeg gedempt.
Naar het zuiden toe liep de sloot langs het Krimp en werd dan de dijksloot van de Hogendijk. Het deel bij het Krimp is ook al lang gedempt.
Illustraties: Gemeentearchief Zaanstad
Elektriciteit
Telefoon, fiets, laptop, auto, koptelefoon – ze moeten allemaal worden opgeladen tegenwoordig. Het is allemaal net zo vanzelfsprekend als het knopje aanklikken en er is licht in huis. Maar die energie moet ergens vandaan komen en ooit is er een begin mee gemaakt.
Voor Zaandam begon dat eind 19e eeuw. Amsterdam had in 1899 de Gemeentelijke Electriciteits Werken (GEW) opgericht. Voor Zaandam was de vraag waar ze de stroom vandaag gingen halen want een eigen centrale oprichten vond men niet rendabel. Ze kozen ervoor om Amsterdam te vragen of zij ook aan de andere kant van het water de elektrische energie wilden leveren.
Via Amsterdam-Noord kwam de kabel met hoogspanning in Zaandam aan. Er kwam geen toestemming om de kabels door het Noordzeekanaal te leggen. De gemeente had in 1914 de Gemeentelijke Electriciteits Werken (G.E.W.) opgericht en een Transformatorstation gebouwd aan de Zuiddijk voor de ontvangst van de electriciteit. Gelijker tijd werd aan de Oostkade gewerkt aan de bouw van een kantoor en werkplaatsen van de van Zaandam. Verder lezen
Rijbewijs
door Ruud Meijns
Soms zie je mensen een auto besturen en denk je ‘heb je wel les gehad?’. Dezer dagen zijn voorstellen in het nieuws gekomen die het halen van een rijbewijs en dus de rijopleiding moeten verbeteren.
In de beginjaren van de auto zo rond 1900 was het niet gebruikelijk dat er een opleiding was voor “het berijden van de wegen met een voertuig, voortbewogen door mechanische kracht en van een groter gewicht dan 150 kg.” Met de invoering van de Motor- en Rijwielwet in 1905 werd een rijbewijs verplicht om in een auto te rijden. Wie het aanvroeg kreeg een vergunning van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, maar alleen voor de Rijkswegen. Voor de Provinciale en gemeentelijke wegen waren aparte vergunningen nodig. Een rijexamen bestond nog niet. Dit is de Renault uit 1903 van de heren Laan uit Wormerveer. Het waren natuurlijk de gefortuneerden die zich een automobiel konden veroorloven en vaak werden ze nog gereden door een eigen chauffeur.
Vanaf 1927 kwam een geldig rijbewijs in gebruik waarvoor een rijexamen verplicht werd gesteld door het CBBR (Centraal Bureau voor de afgifte van Bewijsstukken van Rijvaardigheid). Het examen kostte vier gulden. Vanaf 1955 werden de eisen strenger, kwam er een leerboek en een schriftelijk theorie-examen.