Straten
Verhalen over wijken en straten in Zaandam
Hoek Rustenburg – Gedempte Gracht
door Ruud Meijns
Weer een hoek met geschiedenis vooral door deze foto die ik vond in de Typhoon. Zo zag de hoek waarover we het hebben er rond 1890 uit.
Het houten huis op de hoek van het Ventje-Rustenburg, rechts op de foto was een kruidenierswinkel annex tapperij van de heer Rem en later van de wed. Nieuwenhuis. Daarna werd het de woning van kruidenier en melkslijter Onrust. Tenslotte werd het houten pand gesloopt. Achter het te slopen houten pand staat wat verderop in het Rustenburg nog een groot houten huis en dat werd bewoond door groentehandelaar Cluwen. Ook dat werd later een stenen gebouw.
Aan de overkant van het Rustenburg, dus op de andere hoek Rustenburg – Gedempte Gracht, staat het houten huis dat bewoond werd door klopperwacht Dik. (foto: Harrie van Nek) Verder lezen
Een overbekende hoek
door Ruud Meijns
En een bekende hoek is de hoek van de Westzijde met de Gedempte Gracht zeker. Het is van oudsher een punt waar veel verkeer langs komt; lopend, fietsend of gemotoriseerd. Dit is zoals het er nu uit ziet (foto Google Maps).
De huidige ondernemer is ‘Phone Hospital’ waar je met je kapotte telefoon langs kunt komen voor reparatie. Het naast gelegen pand op de Gedempte Gracht is van juwelier van Zijp die ooit de hele hoek als het zijne mocht beschouwen.
Voor klandizie is deze hoek een pracht plek, altijd geweest en op oude ansichtkaarten en foto’s zit er altijd wel een ondernemer in. Dat wil niet zeggen dat de ondernemer ook de eigenaar van het pand was. De eerste eigenaar die we in de boeken tegenkomen is Aagje van Lijnen, weduwe van Christiaan Striening. Hij zat in de directie van houtzagerij van Lijnen & Co. Het pand gaat in 1896 over in de handen van Gerardus Timmer, handelaar. Verder lezen
Oostzijde 249
door Ruud Meijns
Er zijn van die 
bedrijven in een straat waar je geen foto van hebt maar af en toe helpt het geluk een beetje. Zo kreeg Historisch Zaandam bij een vraag twee foto’s meegeleverd van Oostzijde 249, machinefabriek W. Hogeveen. De vragen gingen over deze firma W. Hogeveen.
Het pand, Oostzijde 249 werd in 1899 gebouwd in opdracht van Pieter Mars, koopman. Mars had in 1903 een aanvraag gedaan om op die plek een stoomzakkenplakkerij te vestigen. Er stonden eerder kleine pandjes met de nummers 249 en 251 waar J.W. Slijper een inrichting voor het malen en zuiveren van graan had staan. Die werden gesloopt en de eigenaren kregen een aandeel in het nieuwe pand. Het witte pand rechts is de inktfabriek van Oosterveld en Romijn. Verder lezen
Bij de Gasfabriek – tijdreis
door Ruud Meijns
De Westzijde rond 1900 bij de gasfabriek.
Enkele gebouwen van de gasfabriek staan naast de houten huisjes. Er staat een grote stenen fabriekspijp en een gashouder is tussen de bomen te zien. Sinds 1860 heeft Zaandam een gasfabriek. Verder lezen
Bakkerspadsteeg
door Ruud Meijns
Soms kom je toch nog een plek in Zaandam tegen in het fotoarchief die je nog kende zoals met de Bakkerspadsteeg. Er staat in het gemeentearchief een aardige serie foto’s van die steeg en de woningen die er stonden. De woningen zijn allemaal voor 1900 gebouwd volgens het register van de bouwvergunningen. Bakkerspadsteeg nummer 5 werd gebouwd in 1878, 1 en 3 in 1888 en de nummers 6, 8, 10 en 12 in 1894.
De steeg had haar toegang in het Bakkerspad, dat is nu de Klokbaai. Op een kaartje uit 1941 wordt de steeg nog weer gegeven. De kerk boven is de Bullekerk en onderin loopt het Bakkerspad.
Nieuwbouw op het Papenpad in 1926
In de krant van 29 december 1926 stond deze foto van het Papenpad waar op de hoek met de Westzijde de sloop in volle gang was. De opruiming was nodig omdat de heer Klaas Kuiper Kz. een plan bij de gemeente had ingediend om op die plek nieuw te bouwen. Kuiper woonde zelf op Papenpad 3a.
Het eerste plan kwam in 1926 bij de gemeente binnen, maar pas in 1927 werd het plan goedgekeurd en kon de bouw beginnen. En zo zag het er volgens het plan van de heer Kuiper uit. Het gaat om Westzijde 115, 117 en Papenpad 1 en 2.
Op deze bouwtekening zien we links het gedeelte dat in de Westzijde gebouwd zal worden en rechts het deel met winkels en woningen bestemd voor het Papenpad. Aan beide kanten tegen de bestaande bouw aan. In feite werd hier een nieuwe hoek Papenpad – Westzijde gebouwd.
Links is 1983. De snackbar van ‘Willum’ zit in het hoekpand.
Foto rechts is het huidige beeld van de hoek Westzijde – Papenpad. Ik weet niet of Klaas Kuiper Kz. erg tevreden zou zijn met deze restauratie. Zijn originele ornamenten zijn verdwenen.
Illustraties: Gemeentearchief, Luuk Plekker, Ruud Meijns
Poelenburg
De naam van de wijk Poelenburg komt van de molen die in dat gebied stond ‘De Gekroonde Poelenburg’. De molen werd in 1962 verplaatst naar de Zaanse Schans. Maar hoe de molen aan de naam Poelenburg kwam is niet geheel duidelijk.
Het zou kunnen dat het geslacht Poelenburg er iets mee te maken heeft. Dit geslacht had sinds het einde van de veertiende eeuw een woning (hofstede) in Heemskerk staan met de naam Poelenburg. Het geslacht had deze hofstede in leen gekregen van de Hollandse graaf. Maar hoe deze connectie met de molen in Zaandam ligt is mij niet duidelijk geworden. Verder lezen
Botenmakersstraat 2
Botenmakersstraat 2 is een klassiek aandoend pand, volgens de advertentie op internet gebouwd onder invloed van de Jugendstil. Het werd in opdracht van de firma P. de Lange Cz. werd in 1903 gebouwd als kantoor.
Houthandel Pieter de Lange had sinds het midden van de 18e eeuw handel gedreven in hout. Vele leden van de familie de Lange hebben in de houthandel gewerkt. In 1895 droeg P. de Lange Cz. de leiding van het bedrijf over aan zijn drie zonen Claas, Jacobus en Pieter. Na het overlijden van twee van de broers was Jacobus Cornelis de Lange de laatste directeur van N.V. Pieter de Lange.
Tekening uit de bouwaanvraag Verder lezen
Westzijde 192 – Familie van Doesburgh
door Ruud Meijns
In het onvolprezen “Zaans Namen Lexicon” van Dick Kerssens trof ik een fotootje van de villa van de weduwe E.B. van Doesburgh in de Westzijde 192.
Als je nu naar dit huisnummer zoekt krijg je alleen maar Verkade. De villa stond op het terrein dat op dit moment voornamelijk als parkeerterrein wordt gebruikt voor de Bieb en Fluxus.
Straatnamen van de Vijfhoek
door Ruud Meijns
Ik kijk niet veel naar straatnaambordjes omdat ik meestal wel weet waar ik ben. Maar dit keer deed ik dat wel, in de Vijfhoek en moest tot m’n verbazing merken dat een aantal van de oude namen uit die buurt met de sloop in 2003 ook zijn verdwenen. Ik was daar omdat we in het najaarsnummer van ons blad een artikel hebben over de Vijfhoek en ik wilde iets over de namen van de straten vertellen. De nieuwe buurt tussen de Zuiddijk en de Wibautstraat heeft bij de nieuwbouw ook nieuwe namen gekregen; allemaal van tropische eilanden; Madagaskar, Madeira, Mauritius, La Palma en Bermuda.
De straatnamen van Groen van Prinsteren, Abraham Kuyper en van Mgr. Nolen zijn dus niet teruggekeerd. Gelukkig is de naam van Pieter Jelles Troelstra niet verdwenen want zijn naam is van de straat waaraan de Vijfhoek ligt. Blijven over; Van Houtenstraat, Albardastraat, Cort van der Lindenstraat en Aalbersestraat. Het zijn de namen van staatslieden uit de vorige eeuw en nog van die daarvoor. Dat zegt weinig mensen nog iets, daarom is een verheldering wel op zijn plaats. We beginnen bij Pieter Jelles Troelstra. Verder lezen
Gedempte Gracht of Marktstraat
door Ruud Meijns
Het scheelde weinig of we hadden nooit een Gedempte Gracht meer gehad. In een brief aan de gemeenteraad in oktober 1892 schrijven Burgmeester en Wethouders dat bij het wijzigen van de straatnamen men voor twee straten een uitzondering wil maken. 
‘Slechts 2 straten zouden wij anders betiteld willen zien, dan tot dusver gebruikelijk was; het zijn de straten bekend onder de namen “Spoorstraat” en “Gedempte Gracht”. Voor de eerste achten wij “Stationsstraat”, voor de tweede “Marktstraat” eene betere benaming’.
Dit laatste omdat de Gedempte Gracht de plek is waar de wekelijkse markt wordt gehouden.
Hier zien we de Gracht, 1900 met het houtwerk voor de veemarkt. Verder lezen
De Bierkay
door Ruud Meijns
Net als bij de sloot van het Ruyterveer die tot de Westzijde doorliep, liep de sloot langs de Peperstraat van de Zaan naar de hoofdweg in dit geval de Oostzijde. Dat had natuurlijk alles te maken met de handelaren die hun bedrijfjes zo makkelijk konden bevoorraden.
Het was een oud gebied waar al voor 1600 gebouwd was. Er is een notariële akte waarbij iemand in 1611 verklaard dat hij al 18 jaar in de Peperstraat woonde. Het lag bij de Dam en de sluis waar veel verkeer is van mensen en goederen. Café Spitsbergen was een bekende plek waar mensen uit de scheepvaart elkaar konden vinden. Andere namen voor de Peperstraat waren: de Bierkay (naar de wijn- en bierhandelaars, die er hun kelders hadden) en Roosemarynsteegh. Verder lezen
Ruyterveer
door Ruud Meijns
Daar waar eens korenmolen ‘de Ruyter’ stond en plaats moest maken voor de Hogere Burgerschool staat nu het flatgebouw Ruyterveer (en niet Ruijterveer zoals men dat tegenwoordig meent te moeten schrijven). De Ruyter, de korenmolen stond er al in 1439 en is in 1864 gesloopt. De plek waar de korenmolen stond was goed gekozen omdat nabij een sloot lag, makkelijk voor de aanvoer van te malen goederen.
De Westzijde bij Verkade 5
door Ruud Meijns
Westzijde 107
Aan het Ossenpad stond een slachthuis en daarmee hebben we ook de oorsprong van de naam van het pad te pakken.
In 1865 vroeg de heer Elias Barend van Thijn (1866-1940) bij de gemeente toestemming om aan het Ossenpad een dergelijke inrichting te mogen bouwen.
In 1896 vraagt van Thijn vergunning aan voor een ‘kiosk’ want hij gaat verbouwen en in de kiosk wil hij de verkoop laten doorgaan. Hij zal de bestaande bebouwing slopen en er een nieuw pand neerzetten. Volgens de tekening bij de aanvraag kreeg het pand aan de Westzijde deze voorgevel, zie tekening. Het gaat om twee broers die de zaak voeren namelijk Elias Barend van Thijn en Abraham Elias van Thijn.
Het jaar daarop, 1897, vraagt van Thijn vergunning aan voor het bouwen van een wagenhuis met veestalling ten noorden van het huis. Zelfs het wachthok voor de slacht krijgt nog een mooi uiterlijk. Het is een behoorlijk lange schuur met ramen aan de zijkant en een verdieping. Verder lezen
De Westzijde bij Verkade 4
door Ruud Meijns
Het Ossenpad
Twee foto’s van dezelfde plek in de Westzijde om de plek van het Ossenpad duidelijk te maken. Hierboven ziet u de Westzijde met links het pand met nummer 107. Iets daarvoor een hek van Westzijde 105. Tussen 105 en 107 loopt het Ossenpad zoals op de tweede foto rechts goed te zien. Het pand in het midden is Westzijde 105 dan het Ossenpad en dan de bebouwing van 107. Het Ossenpad wordt al genoemd in het begin van de 18e eeuw toen in 1719 slagerij de Bonte Os werd verkocht. Hier dankt het pad zijn naam aan. Verder lezen