Centrale vakschool voor Typografie
door Ruud Meijns
Zaandam heeft een vakschool voor de opleiding van typografen gekend. Aanleiding was het gebrek aan geschoold personeel in de Zaanse drukkerswereld. Een commissie van werkgevers begon in 1919 met de voorbereiding van dit project. Er werden eind van dat jaar al mensen uitgenodigd om te solliciteren naar de functie van leraar in de Typografie en Vaktheorie. 
Correspondentieadres was van de heer K. Huisman Jz. , een drukker.
Voor de cursus werden verzoeken voor subsidie gedaan bij de gemeenten in de Zaanstreek en het plan was de school onder te brengen in de Ambachtsschool. Voorlopig zou de cursus alleen de wintermaanden beslaan.
Het werd een drie-jarige cursus verdeeld over drie avonden per week. Minimum leeftijd was gesteld op 14 jaar. Door het ministerie van onderwijs werd de heer J.J. Dinkelberg benoemd tot voorlopige leider-leraar.
Vóór de tijd van de computer werd alle typografie nog met de hand gedaan. De ontwerper tekende met de hand, de krant werd helemaal op de linotype uitgetypt en de regels kwamen in lood uit de machine. Daarna werden de regels in lood in de krant gezet. Advertenties werden met de hand in elkaar gezet door de opmaker.
Letterkasten zijn nu alleen nog ter decoraties voorheen lagen er letters in die de opmaker gebruikte om een advertentie in elkaar te zetten.
Voor dat alles was een opleiding nodig. Die ging in 1921 van start.
In 1928, 7 jaar na de start van de opleiding werd besloten dat er een stichting moest komen die de belangen van de opleiding zou behartigen. In het bestuur zaten onder meer de heren Huisman, Meijer en Woud, bekende namen in de drukkerswereld. Velen hebben na hun opleiding de weg in het typografievak gevonden.
En zo werd een krant in elkaar gezet. De linotype leverde de regels in lood, de opmaker haalde de teksten op en zette die op maat in het raam.
De opmaker stond aan het steen met de bovenkant van de krant naar zich toe. Hij las de krant, in het lood en in spiegelschrift om te controleren of alles wel klopte in de tekst.
Een redacteur stond erbij om te zorgen dat het inhoudelijke ook nog klopte en dan kon er een cliché van gemaakt worden en dan door naar de drukkerij.
Hier een foto van de diploma-uitreiking in 1928.
In 1951 werd de school opgeheven. Het avondonderwijs bleek niet voldoende te zijn voor de eisen van de tijd. Men moest overgaan naar dagonderwijs en dat kon hier niet gegeven worden. In Amsterdam kon de Grafische School dat wel leveren.
Er is aardig filmpje over de vakschool typografie in Amsterdam uit 1917, klik hier
Illustraties: Gemeentearchief Zaanstad, Haarlems Dagblad, Etsy