Dienstweigeraar Tom Clardij

door Ruud Meijns

Als ik zeg “Tom Clardij” dan zegt u “Moet vrij”. Het zal zeker niet voor iedereen duidelijk zijn waar dit over gaat. Welnu, Tom Clardij  was een Zaandamse jongeman die dienst weigerde. Clardij voerde medische klachten aan als motief om te weigeren. Toen die klachten na onderzoek werden afgewezen besloot hij evengoed niet mee te gaan met het troepentransport naar Nieuw Guinea. Hij weigerde geen dienst in Nederland, maar weigerde uitgezonden te worden naar Nieuw Guinea.

Er bestond toen nog een dienstplicht en als je gewetensbezwaren had kon je weigeren. Dat had wel consequenties, namelijk gevangenisstraf.

In die tijd was Nederland bezig haar laatste stukje koloniaal bezit hardnekkig te verdedigen. Nadat ‘Ons Indië’ verloren was gegaan was Nederland nog voor een deel van Nieuw Guinea verantwoordelijk. Maar het vrije Indonesië beschouwde dat gebied ook als het hare en er ontstond een oorlog tussen beide landen. In 1962, ten tijde van dat conflict, weigerde Tom Clardij dienst. Weigeren in oorlogstijd; een zwaar vergrijp. Hij werd direct in voorarrest opgesloten.

Toen dit gegeven wat begon rond te zingen werd een comité opgericht met de naam “Tom Clardij Moet Vrij”. Het dagblad De Waarheid had, als spreekbuis van de communistische partij Nederland lang geageerd tegen de koloniale politiek van de regering de Quay en Luns. Ze greep de kwestie Clardij gelijk aan en berichtte bijna dagelijks over de kwestie. Alsof heel het land in oproer was voor Tom berichtte de krant over ‘grote solidariteit in het land’ voor de vrijlating van de weigeraar. In Zaandam stond op een electriciteitshuisje bij het station groot in het wit gekalkt de leus “Tom Clardij – Moet Vrij”.

Tom Clardij kreeg voor zijn actie een jaar gevangenisstraf en kwam in juni 1963 weer vrij.

Over Tom Clardij valt nog te zeggen dat hij een liefhebber was van honkbal en zelf ook speelde tot in het veteranenelftal van The Herons uit Heerhugowaard. Daarnaast was hij een verzamelaar van oude schaatsen en dan speciaal van Zaanse schaatsen. Ondanks dat hij niet meer in het Zaantje woonde had hij zo toch een binding. Hij schreef over deze schaatsen in het blad ‘Kouwe drukte’ welk ik in PDF zal bijvoegen. Lees hier.

Geboren op 3 maart 1940 is hij op 6 juli 2022 in Heerhugowaard overleden.