Dit huis hoort op de Zaanse Schans

door Ruud Meijns

Alberto Olthof weet dat dat nooit gaat geburen, maar als je echt om Westzijde 38, Het Calff-huis geeft, is dat de beste oplossing. Het is een houten huis en kan als een mecanobouwwerk uit elkaar gehaald worden. Alleen de voorgevel is van steen.

Olthof: “Het hoort eigenlijk in een omgeving waarin het als een prestigehuis tussen houten huizen staat, dus de Zaanse Schans. Dan krijg je heel monument-lievend Zaandam over je heen. Nee, dat moet hier bewaard blijven, de fluwelen Westzijde. Nou kijk eens naar die Westzijde; het is toch een rampgoot.

Mijn grootouders zijn hier in 1946 gekomen omdat mijn opa als internist was aangenomen in het St. Jan ziekenhuis. Die had dit huis gezien en het was toen te huur bij van der Stadt, die was toen nog de eigenaar. Hij vroeg zich echt af of zijn vrouw wel in zo’n bouwval wilde wonen; het huis was er erg slecht aan toe. Mijn oma zag er wel wat in en ze zijn er ingetrokken. Maar mijn opa heeft nooit veel aan onderhoud gedaan. Ze verhuurden de kamers aan de noordkant aan mijn ouders en m’n grootouders hebben het in 1961 gekocht van Van der Stadt. In 1964 hebben ze het doorverkocht aan mijn ouders met een tamelijk riante winst.

Mijn ouders zijn zich toen verder in de schulden gaan steken, want m’n vader was ook nog een praktijk aan het opbouwen, om een grote onderhoudsbeurt aan het huis te doen. Heel veel dingen zoals de elektriciteit, noem maar op, dat is allemaal aangelegd door m’n vader. Er zaten nog leidingen in uit de negentiende eeuw denk ik.

De deuren waren donkerbruin, de oorspronkelijke keuken was een donker hol. Nicolaas Calff vertoefde veel aan het Franse hof en mijn ouders hebben dus een Franse stijl in het huis aangebracht. Het was een somber, gereformeerd hol.

Elke keer als hij in Parijs kwam, kreeg Nicolaas Calff te horen dat hij zo’n grote houthandelaar was en in zo’n klein prutshuisje woonde. Dus tijdens de bouw zijn ze er nog een verdieping bovenop gaan zetten. Dus we hebben niet alleen een zolder, daarboven een vliering en daarboven hebben we nog een spookruimte van 2 a 3 meter hoog. Omdat die verdieping erop kwam kon hij die mooie siergevel erop laten zetten. Als je naar de voorkant kijkt zie je nog die twee fasen in de gevel; allemaal steen en opeens hout waar de zolder gemaakt is.

Oorspronkelijk had dit pand een puntdak moeten hebben en dat is nog te zien op zolder waar hele stukken met schuine wand zijn. Op dat binnendak hebben nooit latten en pannen gelegen. In het boek staan wat foto’s om dat te illustreren. Dan zie je ook hoe groot die balken op de zolder zijn in vergelijking met de  balkjes van het trappenhuis. (zie de link aan het einde van dit artikel)

Dat het huis van Calff steeds groter werd kun je ook zien aan het feit dat de aanpalende huisjes veel kleiner waren. Het buurhuis was eigenlijk het huis waar het personeel woonde. In deze kamer is een nis, die nu dicht is, maar eigenlijk was dat de doorgang naar het verblijf van het personeel. Zo kwamen ze ’s morgens het huis in en konden dan aan de gang gaan in de keuken. Die was aan de straatkant in het zuidelijk deel van het huis. Aan de andere kant van de gang, in het noordelijke deel daar zaten de hoge dames en heren. En natuurlijk zat men ook boven want het aantal kamers doet vermoeden dat ze er niet alleen maar sliepen.

Ik ben opzij gestapt als erfgenaam omdat die 4½ miljoen die ik had kunnen krijgen zijn nodig om het huis weer up-to-date te krijgen voor nieuwe bewoners. Ik leef hier, maar er zijn zoveel dingen hier die gewoon moeten gebeuren voor een moderne bewoner.

Bijvoorbeeld de vraag hoe isoleer je dit huis? Als je dit goed gaat isoleren dan rot het hout weg. En dan de voorgevel – met die moderne stormen is die siergevel is een windvaan.  Het enige steen aan dit huis is die plaat aan de voorkant, dus met dat windvaan als houvast en die stenen plaat als breekijzer rukt die wind op een enorme manier aan de balken van dit huis. Nu zijn die ankers sterk genoeg dus de gevel zal niet vandaag of morgen op straat vallen. Binnenin het huis zie je dat hele grote balken horizontaal zijn vastgemaakt aan de dunnen balkjes van het trappenhuis en die kalken gang zit op het breukvlak. Dus een flinke wind gaat de kalken plafonds verscheuren.

Ik denk ook dat het trappenhuis er later in is gezet en wat het ergste is in de 19e eeuw is de keuken al eerder naar achteren verplaatst en hebben ze de tegels van de vloer gebruikt om een kelder te maken. Die kelder is dus een grote klomp steen en onder die dikke balkenconstructie zitten dus dikke poeren en om die uit te graven is veel meer werk dan de poeren onder het trappenhuis die van hele dunne balkjes zijn. Die hele klomp steen hebben ze  op een dunne draagconstructie in de grond gezet. Dus die kelder die zakt, daar moet dus iets aan gebeuren. Dat gaat sloten met geld kosten.

Mijn ouders hebben over de oude muren en ornamenten een nieuw kalklaag laten aanbrengen. Die oude kalklaag die eronder zit is grauw. Maar die schilders hebben de verkeerde soort kalk gebruikt, dus die kalk laat los. Een expert die mijn moeder raadpleegde zei haar als u geduld heeft laat het afbladderen want als je eraan gaat krabben loop je dus de kans dat dan die ornamenten beschadigd raken. Als je daar een expert voor moet laten komen gaat dat veel geld kosten. Als er al goeie experts voor te vinden zijn.

Dat zijn allemaal zaken waar je mee te maken krijgt als je iets aan dit ouwe huis wilt doen.

1926

Er is elk jaar wel enige vorm van gesodemieter en iemand die het onderhoud van dit huis kan betalen gaat toch niet ieder jaar één of andere vorm van gesodemieter op zijn dak halen? Met de instantie of monumentenvereniging. We hadden net het huis aan de voorkant een opknapbeurt gegeven komt de gemeente en die wil pal voor de voordeur een boom in zo’n roestbak neerzetten. Daar ben ik niet erg tactvol tegenin gegaan maar ik was ziedend. We hadden altijd paaltjes voor het huis zodat er geen auto’s konden parkeren. Nu staat er altijd wel een auto of vrachtbus.

Czaar Peter

Czaar Peter heeft in Rusland een hele hoge status en dat hij in dit huis langer heeft rondgelopen dan in het huisje op het Krimp is voor de Russen een mooi stuk historie en daar willen ze iets mee doen. Ik probeer het historisch belang van het huis aan de man te brengen en hier loop ik tegen  een muur op en bij die Russen is het net een warm bad, ze zijn enthousiast. De belangstelling voor dit huis is niet zo groot in Zaandam. Mijn boek dat ik gratis ter beschikking stel wordt weg gehaald door mensen en ik denk dat de minimum leeftijd 40 jaar is. Hoe bereik je de nieuwe generatie? Bij die Russen zijn er wel mensen onder de 40 jaar die geïnteresseerd zijn en dat is zo prettig voor me.

Volgend jaar is er een Czaar Peterjaar in Rusland en ik ben daar voor uitgenodigd en dan maken ze een reisgids van plaatsen in Nederland waar de Czaar is geweest. Vooral in Amsterdam natuurlijk want hier kreeg hij een steen voor z’n kop omdat hij een vreemdeling was. In Amsterdam was hij veel anoniemer, daar ging hij in de massa op. En in die reisgids hebben ze ook foto’s uit mijn boek gebruikt. Daar ben ik trots op want ik vecht voor de historie van dit huis – ik woon er tenslotte al ruim zestig jaar in.

Ik vind het knap wat m’n ouders hebben gedaan met dit huis. Wij hebben ons steeds aan het huis aangepast zodat de monumentale delen zijn gebleven. Maar wat zijn nou de dingen die opgeknapt hadden kunnen worden? Dat zijn de dingen die mijn ouders zelf hebben aangebracht bijvoorbeeld wat wij de kinderkamer noemen daar zit zachtboard tegen de muur en plinten en daar zie je zo dat is Bruynzeel. Daar is lekkage geweest. Net zoals hier in de kamer, hier is ook lekkage geweest en dan stop je de lekkage, maar het behang hoef je niet direct te vervangen.

De lekkage hier in deze kamer komt van de buren, ooit zat modewinkel Meerhof daar. Hun goot die stortte het water in het bakje van de regenpijp en dat liep over tegen onze muur. En die planken, het is een houten muur, die planken zijn oud en als het gaat regenen na een warme periode zit er ruimte tussen. Als je dat hout afsluit gaat het op den duur rotten. Daar zijn die 4½ miljoen voor om al die problemen op te lossen.

Die 4½ miljoen is mijn erfdeel van mijn moeder en op aanraden van de bank, want ik had eerst het plan om het geheel aan Stadsherstel te schenken, de bank heeft toen aangedrongen om het te splitsen. Je geeft ze 2 miljoen en die andere 2½ zet je vast in een beheer fonds. Ik moet daar mn handtekening voor zetten, maar ik kan het dus niet gebruiken om er lekker feest van te vieren.                            1962

Ik ben ook lezingen gaan geven om te zien of ik experts bij dit project zou kunnen interesseren. De lezing ging over het huis en toen kwam het advies om Stadsherstel erbij te betrekken. Ik ken een projectontwikkelaar hier uit de Westzijde die was stom verbaasd dat ik dit huis had laten weggeven want die was wel bereid hier een bod op te doen. Een locatie aan de Zaan, er is een tuin bij die dacht er een duur appartementencomplex van te maken. Maar dan is er alle kans dat het plat gaat of anderszins vernield wordt want voor de inhoud van het huis had hij geen enkele belangstelling.

Toen mijn vader overleed kreeg mijn moeder een bod van 3½ miljoen en we zaten toen heel erg krap. Mijn vader is heel jong overleden en er waren alleen maar schulden denk maar aan de kosten van de overname van een praktijk. Maar ondanks dat heeft ze het niet over haar hart gekregen om daarop in te gaan. Daar heb ik zoveel respect voor en om dan in de tijd die ik nog heb om dan de boel er door te jassen, nee, dan kan het beter aan de droom van mijn moeder besteed worden.

                                                                               Mevrouw M.C.W. Olthof – Mulder

Er is in de loop der jaren veel kennis verworven over restaureren en daarom had ik gehoopt dat ik dat proces in gang had kunnen zetten en als ik het vertrouwen had gehad dat het huis, zoals ik het nu geregeld heb, in goede handen was dan zat ik hier al niet meer.

In 2017, oktober dacht ik, waren er enorme stormen en het lood tussen de schoorstenen dreigde los te scheuren. Ik ben toen het dak opgegaan want de enige manier om dat lood op z’n plek te houden was om er zelf op te gaan liggen. De loodgieter die het naderhand heeft hersteld zei nog dat ik echt op tijd was want het was al behoorlijk los gescheurd. Daar hebben m’n handen een flinke opdonder van gekregen en ik kon ze een half jaar nauwelijks gebruiken, ik liet constant dingen vallen.

Dat het bouwsel waar vroeger de Zaanlandsche schoenenhandel zat, kon hier pal tegen dit pand aan gebouwd worden omdat Van der Stadt de steeg aan ze heeft verkocht. En omdat onze gevel toen boven hun grond uitstak hebben ze dus een stuk van de goot mogen afzagen. Misschien was dat juridisch wel aan te vechten, maar mijn ouders waren bezig met het opzetten van een praktijk. Mijn moeder stond om zes uur op en ging zelden voor 12 uur naar bed. Mijn vader maakte soms nog gekkere uren omdat hij ook nachtdiensten had en hadden ze wel iets anders aan hun hoofd.

Dus die goot heeft nog maar weinig draagkracht en toen de bouwers van de laatste verbouwing bij voorheen de schoenenhandel vanuit de goot wilden werken stond ik op tilt. Dan kom ik in het geweer voor het huis want als je daar met bouwschoenen overheen gaat lopen voel je niets van de beweging. Dat was te link, dat kan dit huis niet hebben.

Het boek dat ik over dit huis heb geschreven is mede gemaakt om mensen voor te lichten, het is een huis met geschiedenis dat bewaard moet blijven, hoe, daar kunnen we over van mening verschillen.  

Het boek ligt bij Bruna op de Gedempte Gracht en kan zonder kosten worden meegenomen”.

foto’s: Alberto Olthof uit ‘The Calff House’

meer informatie op: monetphantom.blogspot.com

                                                               2016