Familiebedrijf Pfann

door Ruud Meijns

We spraken met Jan en Mary Pfann, beiden al met pensioen, maar nog zeer betrokken bij de winkel en de geschiedenis. Ze hebben veel bewaard, vooral Mary is iemand die het liefst niets weggooit. Jan is, naast het beheer van de winkels, jarenlang betrokken geweest bij City Center, de vereniging van winkeliers in het centrum van Zaandam.

‘Pfann is de man voor uw schoenreparaties’, staat te lezen in advertenties die in de dagbladen verschijnen. Het bedrijf is in 1921 begonnen als schoenmakerij in de Golofkinstraat waar grootvader Jan Hendrik Pfann (1892-1968) de eerste stappen zette voor wat later een bedrijf met vele vestigingen zou worden.

Het herstellen en vermaken van schoeisel trekt al snel aan en een nieuw en groter onderkomen wordt gevonden in de Krugerstraat. In 1933 moest alweer worden verhuisd, ditmaal meer naar het centrum, naar Rustenburg 71 t.o. de vestiging van het Leger des Heils.

Het is een familiebedrijf waarin al snel de zoon Jan Hendrik Pfann (1921-1998) wordt opgenomen. Rustenburg 71 was een winkeltje, een lange toonbank met daar direct achter een wand vol laadjes en vakken vol met kleine artikelen – fournituren, allemaal kleine dingen zoals spijkertjes die per ons verkocht werden. Als je door het huis liep kwam je via de keuken op de binnenplaats. Daar stond de schoenmakerij.

In de schoenmakerij werkten vader en zoon Pfann met een knecht. Bij binnenkomst in het houten gebouw achter het winkeltje op nr. 71, rook je het leer al. Er hingen koeienhuiden waarvan zolen werden gemaakt. Er stond een kachel en langs de kant een lange werkbank. Verder een penmachine en 2 naaimachines. Met een penmachine werden houten pennetjes in zolen geslagen ter bevestiging en versteviging van de zool. Achteraan de schoenmakerij stond een schoenherstelmachine en tegenover de werkbank 4 persen, in de hoek naast de kachel stond een stansmachine waarmee uit de huiden zolen gestanst werden.

Het was een gewoonte dat de schoenmaker zelf zijn klanten opzocht om voor werk te zorgen. Dus wordt elke week een ronde langs vaste klanten gemaakt om te kijken of er nog iets te verstellen of te repareren viel. Nieuwe klanten worden gezocht, maar het blijft een beperkte financiële basis want er moeten steeds meer monden gevoed worden uit het inkomen van de zaak.

Voor zoon Jan was reparatie van schoeisel niet genoeg. In advertenties in 1946 staat te lezen dat lederwaren tot het assortiment zijn gaan behoren. Dat was de noodzakelijke uitbreiding die nodig was om te groeien. In de wederopbouw en de economische groei die volgde wordt er steeds meer nieuw gekocht. Om aan die vraag te kunnen voldoen wordt een pandje tegenover de werkplaats op nr. 90 gekocht en bij het bedrijf getrokken.

Oorspronkelijk waren het twee woningen. Rustenburg nr. 90 is nu een winkel en op nr. 88 woont buurvrouw Riet. Behalve schoenen werden klompen, klompsloffen, laarzen verkocht. Daarnaast lederwaren zoals tassen, schooltassen, riemen etc. Dat betekende dat er veel ruimte nodig was om de voorraad op peil te houden.

Rustenburg 88 en 90.

Toen buurvrouw Riet ging verhuizen werd ook deze woning erbij betrokken en werd de schoenenwinkel uitgebreid  en kon er ruimte gemaakt worden voor meer opslag. 

Het winkeltje wordt in 1957 verbouwd en trots staan de grondleggers op de foto. Agatha Johanna Pfann (1892-1974), Jan sr. En Jan jr.

In die tijd stonden de dozen met schoenen nog in de winkel, nu is dat ongekend. Er werden merken verkocht als Swift, Robinson en Fut, de laatste waren werkschoenen met een stalen neus en met garantie.

Jan Pfann die we spreken, die van 1949, woont met zijn ouders en broers in de Reigerstraat, maar komt natuurlijk al veel langs bij opa en oma op het Rustenburg. En daar is genoeg te doen. ‘Bergen schoenen’, volgens Jan om na schooltijd gepoetst te worden. Dat is al snel een taak voor de kleinkinderen. Vader doet op maandag z’n ronde om de reparaties bij de klanten op te halen en op zaterdag kunnen ze gerepareerd bij de mensen thuis worden terug gebracht. In een familiebedrijf word je al vroeg ingeschakeld. Niet alleen om het werk te doen, maar ook om te leren.

Als de familie van Jan naar het Kogerveld verhuisd zijn de jongens groot genoeg om ingezet te worden om reparaties op te halen en weg te brengen. Dan moeten ze ook leren om geld voor de reparaties te innen, ook als mensen soms dat geld niet hebben. Afspreken om gespreid te betalen zoals dat nu heet, toen was dat op afbetaling met dubbeltjes en kwartjes.

Het gaat goed met de verkoop in de winkel, de reparaties lopen wat terug, maar het repareren blijft wel een onderdeel van het bedrijf. In het begin, als er weinig klandizie was, stond er niet altijd iemand in de schoenenwinkel, maar via een lijntje over de straat wisten ze in de schoenmakerij op nr. 71 dat er een klant in de winkel op nr. 90 stond.

Het gaat ook goed met Zaandam. Overal in de stad wordt nieuw gebouwd en wordt het oude afgebroken. Voor de uitbreiding met een parkeergarage op het Ankersmid moet de firma Pfann wijken. Hieronder een overzicht van de situatie op het Rustenburg voor de sloop. We kijken richting Hogendijk.

Links van het midden loopt het Rustenburg met de panden van Pfann op nr. 71 de schoenmakerij en de winkel op 88-90. Naast nr. 90 staat het pand van het Leger des Heils. Achter nr. 71. staan rijen garageboxen van Russelman. De rode lijn geeft het deel aan dat moest wijken voor de bouw van de parkeergarage.

Door het gedwongen vertrek wordt firma Pfann in staat gesteld in de buurt, op de Rozengracht, nieuw te bouwen. Op 1 januari 1971 gaat de eerste paal de grond in en in september wordt het nieuwe pand opgeleverd.

V.l.n.r. moeder Trijnie, vader Jan sr., Wijbrand, Beitske, Eddie, Mary en Jan jr.

In het nieuwe pand kan nog steeds worden gerepareerd, hoewel de vraag daarnaar afneemt. Nu er meer monden te voeden zijn wordt uitgekeken naar verdere expansie. In 1968 wordt in Amsterdam, Ferdinand Bolstraat, een filiaal geopend. In de loop der jaren komen er filialen in de Bloemkorf in Poelenburg Zaandam, aan het Mercuriusplein in Amsterdam Noord en een filiaal in Den Helder.

Mercuriusplein werd door de verkoop van Sportartikelen veel te klein en de broers Pfann besloten om de naastgelegen Drogisterij bij de winkel  te betrekken. Doordat er geen vergunning werd afgegeven voor uitbreiding Sportwinkel en het koopcontract van de overname Drogisterij was getekend had de Familie Pfann een Drogisterij.  Ingrid, de vrouw van Wijbrand, behaalde de benodigde papieren en heeft tot 1988 de Drogisterij gerund.  Mercuriusplein (sport) werd later, door ruimtegebrek, ingewisseld voor een pand in De Banne in Noord. Bij de bouw van de Rozenhof, in 1995 aan de Gedempte Gracht in Zaandam opent de firma Pfann daar een winkel  onder de naam Pfannini Schoenmode. In dat zelfde jaar wordt het filiaal in de Bloemkorf gesloten.

Voor elke zoon een bedrijf om te leiden lijkt hier de gedachte. Maar als de economie achteruit gaat, en het Winkelcentrum Rozenhof niet loopt dan is het verstandig om goede besluiten te nemen en wat niet loopt te sluiten.  In 2000 sluit men de Zaak in de Rozenhof. Maar Pfann blijft in het hart van Zaandam aanwezig. In 2000 neemt Pfann de voormalige supermarkt van Simon de Wit/Albert Heijn op de Gedempte Gracht in gebruik.  Door pensionering  van de broers Eddie en Wijbrand  werd de winkel in Den Helder in 2009 gesloten en in 2013 is de Sportwinkel in Amsterdam verkocht. Pfann is echt een familie bedrijf want naast alle zonen Eddie, Jan, Wijbrand en Martin hebben ook alle echtgenotes, Beitske, Mary en Ingrid in de winkels gewerkt.  

Het bedrijf is nog steeds een familiebedrijf want de 4e generatie Pfann (Sander en Reinier) heeft in de winkels  Pfann Schoenen – Rozengracht en Pfannini Schoenmode – Ged. Gracht  de leiding en hopen in 2021 hun 100 jarig bestaan te vieren.

Geschiedenis firma Pfann in jaartallen.

1921      Schoenmakerij – Golofkinstraat  – Zaandam

1933      Schoenmakerij  – verhuisd van Krugerstraat naar Rustenburg 71 – Zaandam

1957      Opening Schoenwinkel – Rustenburg 90 / heropend in 1966

1968      Opening Ferdinand Bolstraat – Amsterdam

1970      Opening Mercuriusplein – Amsterdam-N

1973     Verkoop Ferdinand Bolstraat – Amsterdam

1974      Overname Drogisterij – Mercuriusplein – Amsterdam – N

1975      Opening Winkelcentrum Bloemkorf – Zaandam

1977      Opening Pfann Schoenen Sports – Banne – Amsterdam – N

1987      Overname Martin Hoogenbosch Schoenen – Den Helder

                Sluiting Pfann Schoenen Sports – Mercuriusplein – Amsterdam – N

                Sluiting Drogisterij – Mercuriusplein – Amsterdam – N

1995      Opening Pfannini Schoenmode  Winkelcentrum Rozenhof – Zaandam

                Sluiting winkelcentrum Bloemkorf

1998      Sluiting Martin Hoogenbosch Schoenen– Den Helder

                Opening Pfannini Schoenmode – Den Helder

2000      Sluiting Pfannini Schoenmode Winkelcentrum Rozenhof – Zaandam

                Opening Pfannini Schoenmode –  Ged. Gracht – Zaandam

2009      Sluiting Pfannini Schoenmode – Den Helder

2013      Aankoop winkelruimte in nieuw winkelcentrum: WC Bannen Centrum – Amsterdam – N

Verkoop Pfann Schoenen Sports – Amsterdam – N. Gaat verder onder de naam Banne Sport