Hogendijk 5 – Patentolie – Avis

door Ruud Meijns

Waar nu op de Hogendijk het politiebureau en het Zaantheater staan was ooit de oliefabriek van A.F.G. Avis gevestigd. Een patentoliefabriek. In de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw voor verlichting gebruikte geraffineerde olie. August Frederik Gerbrand Avis was 29 december 1849 geboren in Westzaan en is 23 september 1911 in Zaandam overleden. Hij was getrouwd met Neeltje Honig (1848-1933) uit Koog aan de Zaan.

De plek, nummer 5, waar het fabriekje en kantoor staat is op deze huisnummerkaart van 1909 goed aangegeven.

Avis had het fabriekje op de dijk overgenomen van Sybrand Kuiper. Avis verbouwde in 1878 de fabriek en plaatste er in 1884 een nieuw kantoorgebouw bij. Rechts de voorgevel van het kantoor aan de Hogendijk.

Rechts een foto uit 1895 het kantoortje van de fabriek. En vanaf de Voorzaan het fabriekje. De fabriek wordt in 1923 volledig opnieuw opgebouwd en het vele handwerk wordt door machines overgenomen. Hier werden de Avis- slaolie en Avis-boterolie geproduceerd.

De firma was in Zaandam opgericht en had filialen in Amsterdam en Rotterdam. Als in 1911 de heer A.F.G. Avis op 64 jarige leeftijd overlijdt wordt de directie overgenomen door J.E. Avis, G.K. Avis en A. Avis. Het bedrijf had ongeveer acht werknemers.

Het kantoortje dat aan de Hogendijk staat komt voor een deel leeg te staan en eind november 1949 is er een initiatief van de Zaansche Gemeenschap om het leeg gekomen deel te gebruiken als Bejaardensoos. Leden van de U.V.V. (Unie van Vrouwelijke Vrijwilligers) zullen er tegen een lage prijs zo wordt vermeld, koffie schenken.

Maar blijvend is dat niet. In 1960 verdwijnt de naam Avis uit de boeken en wordt de firma overgenomen door de N.V. Handelsmaatschappij v.h. Hoppenstedt in Amsterdam.

Het is bij deze foto wel te zien dat als er geen onderhoud meer is het snel achteruit gaat.

De handelsmaatschappij verplaatst in 1964 alle activiteiten naar het filiaal in Amsterdam en de gebouwen en het terrein zijn te koop. De gemeente hapt snel toe en koopt het hele complex om er ruimte te maken voor een groot parkeerterrein.

En als alles is geklaard kan het parkeerterrein in juli 1965 worden opgeleverd. Er is plaats voor 110 auto’s en er worden parkeermeters geplaatst. De foto is uit 1990.

Maar dan zijn we er nog niet met de verandering. In 1996-1998 werd het Zaantheater gebouwd en daarvoor werd de Nicolaasstraat, hier links op de foto neergehaald en ook het parkeerterrein werd hieraan opgeofferd. Maar er werd een prachtig theater neergezet.

Foto’s en informatie: Gemeentearchief Zaanstad, Zaanse Molen, De Hollandsche steden uit 1930.