Noodorganisatie Zaandam

door Ruud Meijns

September 1944 beginnen de Duitsers voedsel uit Nederland weg te halen en te transporteren naar die Heimat. De bevrijding was nog maar net begonnen, het grootste deel van Nederland was nog bezet. Door het weghalen van voedsel ontstaan in Nederland en dus ook in de Zaanstreek voedseltekorten. In het westen van het land dreigt zelfs hongersnood.

In Zaandam wordt door de NSB-burgemeester Vitters in december een nood-organisatie in het leven geroepen. Deze organisatie probeert een antwoord op  de nood te geven. Het bedrijfsleven werkt zoveel mogelijk mee door producten te leveren. Ook schoolbesturen proberen waar zij kunnen  voor de kinderen iets van vermaak te organiseren.

De illegaliteit zag kans door een samenbundeling van de verschillende groepen de nood voor een groot deel te leningen.

‘vanaf het allereerste begin lopen binnen de Noodorganisatie de boven- en ondergrondse activiteiten door elkaar. De Binnenlandse Strijdkrachten kraken levensmiddelen bij Duitse instanties en zwarthandelaren. 

Fabrieken van levensmiddelen leveren goederen aan illegale vrachtrijders die voorzien zijn van legale ambtelijke opdrachten met handtekeningen van Vitters en de Ortskommandant van Purmerend onder wie nu ook de Zaanstreek ressorteert. Via de Centrale Keuken zorgt de organisatie voor een eerlijke verdeling van de schaarse goederen, waarbij het vanwege de BS gevormde Vrouwen Hulp Comité een zeer voorname rol speelt.’[1]

Foto: De Centrale Keuken

De organisatie verstrekte aan ruim zevenhonderd ondervoede kinderen dagelijks een warme hap. Voedsel werd overal vandaan gesleept. Door gebrek aan transportmiddelen had de levensmiddelenindustrie grote voorraden.[2] Het vervoer van voedsel, met officiële goedkeuring had nog een ander voordeel; hiermee kon het verzet wapens verplaatsen.

Op woensdagmiddagen werden in Ons Huis voor de jeugd vanaf 9 jaar voorstellingen met divers amusement gegeven. De organisatie deed nog meer voor de jeugd en gaf een liedboekje uit. De noodorganisatie is in 1950 geliquideerd.

Liedboekje

In april 1945 werd door de Noodorganisatie Zaandam een boekje uitgegeven t.w. ‘Twintig Nederlandse liederen ten dienste van de Zaandamse jeugd’, ten dienste van de Zaanse schoolgaande jeugd. Verzameld en uitgegeven door de “Noodorganisatie Zaandam”, april 1945. Het is toch bijzonder dat in april 1945, dus nog voor de bevrijding dit boekje gedrukt kon worden door drukkerij K. Huisman Jz. In Zaandam.

Het boekje telt 24 pagina’s met echte Nederlandse liedjes vast ook wel met het doel het eigene van Nederland te benadrukken. Liedjes als het Wilhelmus, Merck toch hoe sterck en vele wandel- en kinderliedjes zoals De paden op, de lanen in en Hannes loopt op klompen.

Mevrouw van Veen

Wij kregen het boekje toegezonden vanuit Zwitserland uit de nalatenschap van mevr. Maria Petronella Francisca de Jong – van Veen (1922). Haar dochter Hanneke die de nalatenschap beheert vond het boekje en wilde het graag aan Historisch Zaandam overdragen.

Mevr. de Jong – van Veen is geboren op het Krimp naast het Czaar Peterhuisje.  Op de foto zien we de ouders van mevrouw van Veen op het Krimp; opa Dirk en oma Nina van Veen.

Maria Petronella Francisca van Veen werd in 1922 op het Krimp nr. 15 geboren. Ze had 7 zusters en broers. Hier nog een foto van Maria’s dochter Louisa op bezoek bij opa en oma, op het Krimp tijdens de winter. De sloot is al gedempt. Louisa staat tweede van rechts.

Dochter Hanneke stuurde ook nog een foto mee van de trouwdag van haar moeder waarbij te zien is dat ze vanaf het Krimp met de koets wordt opgehaald. Het gezin kreeg twee dochters nu die allebei buiten Nederland wonen.

Na haar trouwen heeft Maria van Veen kort in Loosdrecht en op Schiermonnikoog nr. 81 in Zaandam gewoond. Daarna werd de Burg. Van der Stadtstraat 129 voor langere tijd hun stek. Daar is Hanneke, dochter en donateur van het boekje, geboren.

Mevr. van Veen heeft lange tijd als Zwemlerares gewerkt. Op de foto is ze de derde persoon van links, naast de dame in het zwart.

Haar man werkte als politieman en voor zijn werk verhuisde het gezin naar Amsterdam. Maar uiteindelijk kwam mevr. (Marie) van Veen weer terug naar Zaandam, waar ze nog 46 jaar in de Noordwachter heeft gewoond en in 2018 op 96 jarige leeftijd is overleden.

[1] J. J. ‘t Hoen en J. C. Witte: Zet en tegenzet. Fascisme en illegaliteit in de Zaanstreek

1940-’45 (I978), p. 66.

[2] Bezetting en verzet in de Zaanstreek, 1940-1945, vanaf blz. 157.