Oostzijde 253 – 255

door Ruud Meijns

Op een klein stukje van de Oostzijde deden zich, in de loop der tijd veel ontwikkelingen voor. Eerst Cacaofabriek “Holland” en daarna de Lak- en vernisfabriek Oosterveld & Romijn. Deze fabrieken hebben een plek gedeeld. Nu staan er woningen aan dit stukje aan de Zaan.

Het is een gebiedje even voorbij het Smaal, aan de Zaanoever en kort voor het Kleine Glop begint. Aan de overkant van de Oostzijde staan 6 arbeidershuisjes en daarachter ligt  nu het Hof van Holland en de Pro Patriastraat.

Op het plaatje is nr. 253 nog het domein van cacaofabriek “Holland” bekend om zijn verfijnde cacaopoeder en uitmuntende smaak zoals de advertenties ons willen laten geloven.  Het gebiedje was oorspronkelijk in handen van Klaas Corneliszn. Vink, koornfactor. Na zijn overlijden was het eigendom van zijn weduwe Trijntje Stoffels. Zij verkocht het in 1916 aan Pieter Janszn. Couwenhoven.

Cacaofabriek

Laten we eerst de Cacaofabriek ‘Holland’ nemen.
Het was een in Amsterdam gevestigd bedrijf met als  directeur de heer E. Dranger. In december 1897 staat in de staatscourant dat dit bedrijf zich in Zaandam heeft gevestigd. Als commissarissen worden genoemd de heren A. Vis Jzn., C. Doncan en H.M. van Marle. Als woonplaats van de directeur wordt Paramaribo vermeld.

In hetzelfde jaar wordt bij de gemeente een bouwaanvraag ingediend voor een cacaofabriekje.  De tekening is niet geweldig maar komt overeen met wat we op de foto verder in het verhaal zien.

In het jaar 1898 begint de firma met een stevige advertententiecampagne. Bijna dagelijkse advertenties in de kranten waarbij de zuiverheid van het product geroemd wordt.

Hoewel de producten geprezen worden blijkt het niet genoeg en begin 1902 wordt de fabriek in Zaandam te koop aangeboden op een veiling. Deze nare ontwikkeling had niet met de fabriek in Zaandam te maken maar de problemen lagen eerder bij het moederbedrijf in Amsterdam.

Soms helpt toeval een beetje zoals met deze foto uit 1901 van de eerste varende brandweer-motorspuit. Op deze foto zien we aan de overkant van het water, in de Oostzijde, de cacaofabriek Holland. Links van het midden is een fabriekje met schoorsteen te zien; dat is de Oostzijde met de Cacaofabriek Holland.

Uiteindelijk wordt het fabriekje opgekocht door Oosterveld & Romijn. De inboedel kreeg ook een andere eigenaar. Op Oosterveld & Romijn komen we later terug. 

Illustraties: Gemeentearchief Zaanstad, Vereniging Zaanse Molen.