Mini-boekenmarkt met Zaanse boeken in De Bovenkruier
De vereniging Historisch Zaandam heeft inmiddels een bibliotheek opgebouwd met meer dan 800 Zaanse boeken. Regelmatig ontvangen wij ook boeken welke al in onze collectie aanwezig zijn en die wij mogen verkopen ten gunste van de vereniging. Wij houden nu een zomeropruiming. Zo’n 150 dubbele Zaanse boeken gaan in de verkoop. Op maandag 29 juli van 14.00 tot 16.00 uur bent u welkom in De Bovenkruier om te kijken of er nog mooie Zaanse boeken aan uw boekenkast zijn toe te voegen. Tip: Neem wat muntgeld mee, want u kunt niet bij ons pinnen!
Huisje Overzetveer
door Ruud Meijns
Een verhaal komt vaak met een foto, een foto waarbij je denkt ‘waar is dat nou?’.
In dit geval ging het om deze foto uit een krant van 1933. Het bijschrift was, ‘het bekende oude overzettershuisje aan den Kalverringdijk te Zaandam dat voor den oprit der nieuwe Zaanbrug zal moeten verdwijnen’.
De brug waar men hierover spreekt zal de naam krijgen van: de Julianabrug. Op de foto zien we rechts op de achtergrond Zaandijk liggen. Verder lezen
Havenkantoor
Van de Stichting Havenkantoor ontvingen we de nieuwsbrief nummer 6. De stichting ijvert voor de herbouw van het Havenkantoor dat tot 1963 op de sluistoegang sierde. In dit nummer veel Zaandamse geschiedenis. U kunt het hier lezen.
Verslag Algemene Ledenvergadering 2024
In onze nieuwsbrief beloofde wij u het verslag van de Algemene Ledenvergadering van 2 juni 2024 te zullen presenteren.
U kunt het hier lezen.
De Hondeman
Een mooi voorbeeld van de overgang van wind naar elektriciteit is de verbouwing, of liever gezegd het inpakken van de pelmolen de Hondeman. De windbrief voor de molen stamt uit 1677.
De molen werd in 1915 gedeeltelijk gesloopt en eromheen werd een fabriek gebouwd – veevoederfabriek de Verwachting van de firma Groot & Co. In het gebouwtje waar de mensen staan stonden de motoren.
In 1951 op 1 februari brak er brand uit en ging de fabriek verloren.
Op de achtergrond staat de Jonge Abraham die na de watersnood van 1916 werd gesloopt.
foto: Vereniging Zaanse Molen
De jeugdherinneringen van Dick Bakker (5/7)
– Deel 5 – De jeugdherinneringen van D.W. Bakker, geboren 15 april 1935, opgetekend in 1970.
De Salonboot
De leukste en voor ons, gezien de afstand, zeker de makkelijkste manier om naar Amsterdam te reizen was de bootdienst van de Alkmaar Pakket, die elk uur vanaf de bootsteiger aan de westkant van de sluis vertrok. De salonboten, zoals wij de boten altijd noemden, waren vrij grote boten verdeeld in diverse compartimenten en klassen. Benedendeks waren de donker gestoffeerde salons met banken waarop je als kind op je knieën zittend door de ramen vlak boven het water kon kijken. Bij harde wind op het Noordzeekanaal en het Y kwamen de groene golven tegen de ramen. Verder waren er zit ruimten op het dek en bij mooi weer was het heerlijk varen boven op het zonnedek met uitzicht over de havens en de scheepvaart. Als het vertrektijd was ging de scheepshoorn en werden de loopplanken weggetrokken en de reling dichtgeklapt. Vaak kwamen er dan een paar late passagiers aanrennen die dan onder grote belangstelling van de overige passagiers nog net of net niet aan boord geholpen konden worden. Om de boot snel 360 graden te kunnen laten draaien zonder dat hij het andere scheepvaartverkeer uit en naar de sluis hinderde, was er een constructie bedacht van een kabel met een zware stalen veer waarmee de boot aan de kop van de steiger nog enige tijd vast bleef zitten terwijl er achteruit gevaren werd. Op deze wijze draaide het schip kort om de steiger heen. Daarna werd losgegooid en ging het voor uit de Zaan op. Bij het Vissers hop was nog een aanlegsteiger welke alleen aangedaan werd als er een sein hing als teken dat er passagiers waren. Tijdens de reis van een kleine 3 kwartier was er aan boord vaak een accordeonist die op deze wijze wat geld ophaalde en was er koffie, limonade en dergelijke te koop. Onderweg was er kaartjes controle evenals bij het verlaten van de steiger na aankomst. Verder lezen
Jacob Israël de Haan
door Ruud Meijns
Het is wel wrang om nu een Joodse man te moeten herdenken die honderd jaar geleden werd vermoord omdat hij zich het lot van de Palestijnen aantrok. Hij was een zionist die het gevaar van het extreme zionisme onderkende en er zich tegen verzette. Dat werd hem noodlottig.
Wat is de Zaan een mooie brede stroom,
Ik ben een jongen te Zaandam geweest,
Jeruzalem: zó teder, als een droom,
Herdenk ik hier mijn jeugd en elk Joods Feest.
De Bierkay
door Ruud Meijns
Net als bij de sloot van het Ruyterveer die tot de Westzijde doorliep, liep de sloot langs de Peperstraat van de Zaan naar de hoofdweg in dit geval de Oostzijde. Dat had natuurlijk alles te maken met de handelaren die hun bedrijfjes zo makkelijk konden bevoorraden.
Het was een oud gebied waar al voor 1600 gebouwd was. Er is een notariële akte waarbij iemand in 1611 verklaard dat hij al 18 jaar in de Peperstraat woonde. Het lag bij de Dam en de sluis waar veel verkeer is van mensen en goederen. Café Spitsbergen was een bekende plek waar mensen uit de scheepvaart elkaar konden vinden. Andere namen voor de Peperstraat waren: de Bierkay (naar de wijn- en bierhandelaars, die er hun kelders hadden) en Roosemarynsteegh. Verder lezen
Ruyterveer
door Ruud Meijns
Daar waar eens korenmolen ‘de Ruyter’ stond en plaats moest maken voor de Hogere Burgerschool staat nu het flatgebouw Ruyterveer (en niet Ruijterveer zoals men dat tegenwoordig meent te moeten schrijven). De Ruyter, de korenmolen stond er al in 1439 en is in 1864 gesloopt. De plek waar de korenmolen stond was goed gekozen omdat nabij een sloot lag, makkelijk voor de aanvoer van te malen goederen.
Jan Kat (1872 – 1916)
door Ruud Meijns
Van mevrouw A.M. Ligteringen – Kat ontving de vereniging Historisch Zaandam haar boek over Jan Kat, haar grootvader. Kat was bootwerker, bestuurder van de bootwerkersvereniging “Eensgezindheid” en lid van de gemeenteraad. Dit alles vond plaats in het begin van de 20e eeuw. Het schetst de strijd die de bootwerkers moesten voeren voor een eerlijke beloning, voor een 10-urige werkdag. En dat in een tijd dat het voor werkgevers niet ongewoon was om werkers die naar verbetering zochten gewoon op straat te zetten.
Als bootwerker wist hij zich door inzicht en talent een belangrijke plek te verwerven binnen ‘Eensgezindheid’. Hij vertegenwoordigde de Bootwerkersvereniging in het land en werd gevraagd in menige commissie. Hij was zich bewust van zijn beperking in opleiding en opvoeding zoals hij later ook wel liet blijken, maar hij wist zich een plek te veroveren waarin hij voor het belang van de arbeiders kon opkomen. Verder lezen
Twiske 40 jaar
Zaanstad 50 jaar en het recreatiegebied het Twiske 40 jaar.
Toen alles nog leeg was, nou ja een wegwijzer. foto Han de groot. Verder lezen
Zaanlandsch Grafisch Museum
door Ruud Meijns
In het Grafisch Museum in Zaandam van de heer H. Bakker op de Herengracht 10b in Zaandam stond slechts een deel van zijn grote verzameling. De entree liep door zijn woning waarin wat hij in de loop der jaren op typografisch gebied verzameld had, te zien was. Een deel van de verdieping is gevuld met drukpersen uit het begin van de 19e eeuw zoals een handpers uit 1827. De grote verzameling cliché’s die bestaat uit houtsneden, kopergravures, zinco’s is, volgens het krantenbericht van 1 juli 1919 van onschatbare waarde.
Op 18 juli 1925 luidt de kop van een krantenartikel ‘Een schat aan historische producten dreigt in liquidatie versnipperd te worden’. Duizenden, uit binnen- en buitenland bezochten zijn woning om zich te vergapen aan wat hij in de loop der jaren verzameld had. Er werd in de lokale kranten ook genoeg geadverteerd dan wel stond het in de overzichten van instellingen. Met openingstijden en kosten. Verder lezen
Centrale vakschool voor Typografie
door Ruud Meijns
Zaandam heeft een vakschool voor de opleiding van typografen gekend. Aanleiding was het gebrek aan geschoold personeel in de Zaanse drukkerswereld. Een commissie van werkgevers begon in 1919 met de voorbereiding van dit project. Er werden eind van dat jaar al mensen uitgenodigd om te solliciteren naar de functie van leraar in de Typografie en Vaktheorie. 
Correspondentieadres was van de heer K. Huisman Jz. , een drukker.
Voor de cursus werden verzoeken voor subsidie gedaan bij de gemeenten in de Zaanstreek en het plan was de school onder te brengen in de Ambachtsschool. Voorlopig zou de cursus alleen de wintermaanden beslaan.
Het werd een drie-jarige cursus verdeeld over drie avonden per week. Minimum leeftijd was gesteld op 14 jaar. Door het ministerie van onderwijs werd de heer J.J. Dinkelberg benoemd tot voorlopige leider-leraar. Verder lezen
Wegsloot
door Ruud Meijns
In 1926 vierde de Nutsspaarbank in de Czaar Peterstraat haar eeuwfeest. In de krant stond, naast een lang gedicht van een tevreden spaarder een foto van het gebouw aan de Czaar Peterstraat. Wat me opviel was dat er een reling te zien was.
Op een kaart van die tijd is te zien dat er toen nog een wegsloot liep en moest men een bruggetje over om verder de Czaar Peterstraat in te kunnen.
Oorspronkelijk liep de sloot naar het noorden door naar de Westzijde maar dat deel van de sloot is al vroeg gedempt.
Naar het zuiden toe liep de sloot langs het Krimp en werd dan de dijksloot van de Hogendijk. Het deel bij het Krimp is ook al lang gedempt.
Illustraties: Gemeentearchief Zaanstad
Elektriciteit
Telefoon, fiets, laptop, auto, koptelefoon – ze moeten allemaal worden opgeladen tegenwoordig. Het is allemaal net zo vanzelfsprekend als het knopje aanklikken en er is licht in huis. Maar die energie moet ergens vandaan komen en ooit is er een begin mee gemaakt.
Voor Zaandam begon dat eind 19e eeuw. Amsterdam had in 1899 de Gemeentelijke Electriciteits Werken (GEW) opgericht. Voor Zaandam was de vraag waar ze de stroom vandaag gingen halen want een eigen centrale oprichten vond men niet rendabel. Ze kozen ervoor om Amsterdam te vragen of zij ook aan de andere kant van het water de elektrische energie wilden leveren.
Via Amsterdam-Noord kwam de kabel met hoogspanning in Zaandam aan. Er kwam geen toestemming om de kabels door het Noordzeekanaal te leggen. De gemeente had in 1914 de Gemeentelijke Electriciteits Werken (G.E.W.) opgericht en een Transformatorstation gebouwd aan de Zuiddijk voor de ontvangst van de electriciteit. Gelijker tijd werd aan de Oostkade gewerkt aan de bouw van een kantoor en werkplaatsen van de van Zaandam. Verder lezen