De jeugdherinneringen van Dick Bakker (6/7)
– Deel 6 – De jeugdherinneringen van D.W. Bakker, geboren 15 april 1935, opgetekend in 1970.
Over Seks en Treinen
Het woord seks kenden we toen nog niet en verder wisten wij er op straat ook niet veel over. Voorlichting kregen we niet en onze nieuwsgierigheid en kennis moesten we opdoen in de vrije nieuwsgaring en dat viel niet mee. Zo makkelijk als het nu is om een naakte vrouw te zien met de reclame op de buis, de rekken met blote tijdschriften in iedere supermarkt en het naaktstrand was het toen niet. Het omkleden voor en na het zwemmen op het strand of bij Kalkovens aan de dijk en bij paal 13 aan de Havenstraat ging zo omzichtig en geheimzinnig, dat er niets te zien was.
Het minst verhullend waren nog de plaatjes van filmsterren in het tijdschrift “De Lach” bij kapper Otte en die waren nog gestoken in complete badpakken. We moesten er dus wat anders op vinden om onze overlopende nieuwsgierigheid te bevredigen. Heel opwindend was het de meiden op school met uitzondering dan van Appie Blomberg te laten “luchtfietsen” als de meesters die tijdens het verblijf op het schoolplein streng surveilleerden het niet zagen. Je stak onverwachts van achteren een hand onder de rok en tilden ze dan even van de grond. De meiden gilden het uit maar vonden het prachtig. De brutaalsten onder de meiden kwamen naast je lopen en staken dan een hand in je broekzak, die je van tevoren kapot had gescheurd, een ervaring die ook niet mis was. Lastig alleen waren die moeders die regelmatig je kleren controleerden en die broekzakken meteen weer dicht naaiden. Wilde je echt wat zien en welke jongen wilde dat niet, dan moest je naar het open bad. Met een briefje van je moeder mocht je van badmeester Bellaart onder het luik door en vrij zwemmen in de Zaan. Met die smoes kon je het eigenlijke doel bereiken, de ruimte onder de kleedhokjes van de meiden. Hangend aan de buizen van een waterleiding hingen we dan in bosjes, bibberend van de kou en spanning, te wachten tot we een deurtje hoorden dichtklappen. Door een afwaterkiertje in de houten vloer kon je dan als je geluk had wat vrouwelijk bloot zien of een druppel water in je oog krijgen. Meer als de toen nog kleine borstjes van Els van Vliet heb ik nooit gezien. Verder lezen
Ereboog voor Napoleon
door Ruud Meijns
Het bezoek van Napoleon Bonaparte, heerser over Europa.
Napoleon bracht in 1811 een opnieuw bezoek aan de Nederlanden. Hij en zijn gevolg verbleven hier van 23 september tot en met 31 oktober 1811. Op 5 september 1811 ontvingen de gemeenten Oost- en Westzaandam bericht dat de Majesteit ook een bezoek aan de Zaan zou brengen.
Vanuit de Prefectuur wordt in de brief benadrukt dat de kosten zo laag mogelijk gehouden moeten worden. Maar zo’n bezoek van de machtigste man van Europa kost genoeg hoofdbrekens. Wat kan en wat moet?
Men besloot erebogen te plaatsen op plekken waarvan men dacht dat de stoet er wel langs zou komen. Maar hoe kwam hij? Kwam hij over land of over het water? Ingeval van het laatste werd ook een aanlegsteiger gebouwd.
Napoleon komt aan in Amsterdam 1811
Op 10 oktober ontvingen de beide gemeenten laat in de avond het bericht dat de keizer en zijn broer de volgende dag met gevolg zouden arriveren. Men liet snel omroepers door de dorpen gaan om het bezoek aan te kondigen. Verder lezen
Oproep: Inventarisatie bijzondere graven
De afdeling Erfgoed van de gemeente Zaanstad is bezig met een inventarisatie van bijzondere graven. De bedoeling is om aan een aantal van die graven een beschermde status toe te kennen. Het gaat bijvoorbeeld om graven van bekende Zaankanters.
De afdeling heeft ons gevraagd om hierover mee te denken. Leden van de vereniging die hier aan mee willen doen kunnen zich bij ons secretariaat melden! Doet u dat dan op: info@historisch-zaandam.nl
foto: uitvaart Zaanstad.nl
Stem op Historisch Zaandam bij de Rabo ClubSupport
Vorig jaar ontvingen wij een mooie cheque van de Rabobank vanuit Rabobank Clubsupport. Ook dit jaar doen wij weer mee. Tot 24 september kun je als Rabo-lid stemmen op jouw 3 favoriete clubs.
Kunnen we ook dit jaar op je steun rekenen? Breng dan je stem uit via rabobank.nl/clubsupport of via de Rabo app op uw tablet of mobiel.
Hoe werkt Rabo ClubSupport 2024
In de periode vanaf 2 september t/m 24 september 2024 kunnen leden van de Rabobank via Rabo ClubSupport hun stem uitbrengen op de vereniging(en) of stichting(en) die zij een warm hart toedragen.
Historisch Zaandam op de Open Monumentendag
Traditiegetrouw is Historisch Zaandam ook dit jaar weer aanwezig op de Open Monumentendag op zaterdag 14 september van 10.00 tot 16.00 uur. Dit jaar op twee locaties.
Fototentoonstelling in het pand van Bischoff
Het Bischoff-pand in de Westzijde hoek Stationsstraat is officieel geen monument maar heeft wel monumentale waarde. Het oorspronkelijke pand heette “Magazijn De Zon” en was een manufacturen- en textielzaak opgericht in 1895 door Willem Bischoff op de hoek van de Stationsstraat en de Westzijde 29. In 1905 werd daar een monumentaal nieuwbouwpand gebouwd. Dit indrukwekkende winkelpand had de allure van de Amsterdamse Bijenkorf en was een opvallende verschijning in de streek. Het werd ontworpen door de Zaandamse aannemers J. en D. Eilmann en had drie verdiepingen. Later werd het pand nog uitgebreid, maar het architectonische geheel bleef behouden. Het Bischoff-pand is een historisch en cultureel waardevol gebouw in Zaandam.
In het winkelgedeelte van het pand is nu Vintage Adventures gevestigd. Door de hele winkel heen zullen wij een foto-expositie opstellen van het centrum van Zaandam in de jaren 1950-1960. En natuurlijk is er ook een boekentafel waar u voor een zacht prijsje Zaanse boeken kunt kopen.
Westzijderol in de Doopsgezinde Vermaning.
In de Doopsgezinde Vermaning is het originele exemplaar van de Westzijderol, dat normaalgesproken veilig opgeborgen ligt in een speciale kist in het depot van het gemeentearchief, voor publiek te bezichtigen. Tussen 10.00 en 10.15 uur wordt de Westzijderol officieel uitgerold. Het uitrollen moet met beleid gebeuren: dit doen de specialisten van papierrestauratie-atelier Thea Vorstman & Floor Meijboom. Vervolgens is de rol de hele dag voor alle bezoekers “live” te bezichtigen. Naast de originele rol kunt u ook een uitvergroot exemplaar bekijken, dat u wel mag aanraken en van dichtbij kunt bekijken voor details.
Natuurlijk is hier ook de Westzijderol Anno 2022 van Historisch Zaandam weer te zien. We zijn echter niet zelf aanwezig in de Vermaning omdat we dit jaar een fototentoonstelling organiseren in het pand van Bischoff.
Hessel Kraaij | 7 september 2024 | Foto Collectie Bischoff.
Het Brulhuis
door Ruud Meijns
Nooit van het Brulhuis gehoord? Nou, ik ook niet tot Winnie de Wit me er op attent maakte. Haar man, Jan Lapere had er in zijn jonge jaren actie voor gevoerd. Het was 25 mei 1967 toen een groep jongeren zich voor het gemeentehuis in drie tenten klaar maakten voor een periode van actievoeren voor een ‘Brulhuis’. De groep dacht aan een ruimte in het oude ziekenhuis aan de Frans Halsstraat of het gebouw van het Leger des Heils aan de Noorderkerkstraat.
De groep bestaande uit: Rens Adelaar, Jan Lapere, Jan Donker, Tjerk Zijlstra, Jos Groen, Hendrik Soek, Tinus Melissen, Jan Heitlager en Hendrik Jan van Wijngaarden dacht met deze actie wel enige tijd aandacht voor hun noodkreet te kunnen genereren.
het kampement voor het stadhuis Verder lezen
Geesje K.
‘Soms ’s middags om een uur of vijf ga ik hier zitten en schenk ik mezelf een licht wijntje in met veel ijsklontjes erin en zit dan heerlijk naar mijn muziek te luisteren; Chet Baker bijvoorbeeld’.
Ze is geboren op het Prinsenpad 115. Het is het tweede huisje van links achter het hekje. Het was een dubbel woonhuis met in elk een gezin. Het tweede huis, nummer 113, was aan de achterzijde van 115. De ingang was aan de zijkant. Het was zo verschrikkelijk gehorig en als het dan slecht weer was en het onweerde, dan tikte mijn vader in de kast en riep hij naar buurvouw de Graaf die er toen woonde, ‘moet ik je komen halen?’. Ze was erg bang voor onweer.
Bij het raampje aan de zijkant was vroeger een bedstee en daar heeft mijn vader een keukentje in gemaakt. In dat huis sliepen we met z’n allen op zolder en in één van die bedstee’s had hij een trap naar boven gemaakt. Verder lezen
Timmerfabriek Visser
Boekpresentatie
ruud meijns
Op 25 juli werd in de Timmerfabriek Visser het boek gepresenteerd over de eerste 50 jaar van de timmerfabriek. De tekst en foto’s zijn van de hand van Wim Visser, het idee en samenstelling is van ondergetekende.
Tijdens een bezoek aan huize Visser werd mij duidelijk dat er een tekst en een ruim aantal foto’s aanwezig waren over de eerste 50 jaar van het bestaan van de Timmerfabriek Visser. Toen ontstond het idee om de tekst en de foto’s samen te voegen zodat het als totaal-document voor het nageslacht bewaard kon worden.
Het is aan de directie van de timmerfabriek te danken dat het ook tot een gedrukt boek is gekomen. Onze burgemeester Jan Hamming, vergezeld door wethouder Rene Tuijn waren bereid het eerste exemplaar in ontvangst te nemen. Na een enerverende toespraak van Wim Visser nam Hamming het boek in ontvangst met een vrolijk stemmend toespraakje. Daarna kregen de aanwezigen allen het boek uitgereikt. Het boek is niet in de handel te koop. Op de foto v.r.n.l. Ruud Meijns, Jan Hamming, Wim Visser en Rene Tuijn (achter katheder).
Het boek is een beperkte oplage verschenen en zoals gezegd niet in de winkel te koop. Voor liefhebbers is het te lezen in de bibliotheek van het gemeentearchief Zaanstad en bij de Vereniging de Zaanse Molen. We hopen het ook in de collectie van de Openbare Bibliotheek geplaatst te krijgen.
Foto: Loena van der Werff
Czaar Peterstraat 7B
door Ruud Meijns
Is dit e
en klein huisje?
Nee, toen het gebouwd werd in 1913 kreeg het de functie van brandweerkazerne voor Kring 7. De grote 1500 liter brandweerspuit was er onder gebracht. Bij brand werd de spuit door twee paarden getrokken. De paarden waren van stalhouderij J. de Boer Cz en waren daar, aan de overkant van de straat, ook onder gebracht.
Het pandje is nu in gebruik als kantoor voor een architect.
Het spuithuisje is gebouwd in 1913 op gemeentegrond. Op sommige kaarten van de gemeente heeft het pandje geen nummer en staat er aangegeven ‘tussen 7 en 9’. Nu heeft het officieel het nummer 7 B toegekend gekregen omdat er ook post bezorgd moet kunnen worden. Het heeft ook een kadasternummer. Een bouwtekening is te vinden in het archief van gemeentewerken onder nr. OA-0087, nr. 71. Verder lezen
Pennemes
door Ruud Meijns
De geschiedenis van het verzorgingshuis Pennemes begint in 1677 als het ridderschap van Holland en West-Friesland het besluit goedkeurt tot oprichting van een weeshuis in Oost-Zaandam. De belasting die hiervoor werd geheven was ‘een duyt van de gulden van verkochte onroerende goederen in de bannen Oost-Zaandam’. Het tehuis staat nu op de H. Gerhardstraat hoek Bloemgracht.
De Bloemgracht heeft een lange geschiedenis. Het pad werd in 1656 aangelegd als het Cornelis Pietersz. Bleeckers Ven of de Bloeme Graft. De laatste naam grijpt terug op de familie Bloem waar in oude stukken van wordt gesproken.
De straat liep van de Schinkeldijk (Oostzijde) tot ver in het Oostzijderveld zoals op deze foto uit 1917 nog te zien is. Er staat een man bij de sloot en links van hem is het tehuis voor ouden van dagen zoals dat toen heette.
In 1952 werd de Bloemgracht doorsneden door de H. Gerhardstraat en ontstaan er gescheiden delen van de Bloemgracht. Verder lezen
Jan Piet Bloem (1952-2024)
door Paul Vreeken
Op 5 augustus overleed Jan Piet Bloem. Hij was al langere tijd ziek. Daardoor moest hij vorig jaar al zijn rol al coördinator van en drijvende kracht achter het Meldpunt Bedreigde Panden opgeven, evenals zijn bestuursfunctie van Zaans Erfgoed. Dat kostte hem grote moeite. Als Historisch Zaandam hebben we nauw met hem samengewerkt aan het beschermen van panden van cultuur historische betekenis, zoals de arbeidershuisjes aan de Westzijde, de Albert Heijnpanden aan de Westzijde en het Calffhuis.
De kennis van Jan Piet over het cultureel erfgoed in de Zaanstreek was ongeëvenaard. Lees ook het mooie artikel van Winnie de Wit over hem in de Orkaan. We zullen hem missen. Link naar artikel Orkaan.
foto: de Orkaan
Lezing “De Zaanse Molens” bij het Historisch Café
maandag 30 september 2024 in buurthuis De Bovenkruier aanvang 14.00 uur.
Molens, overal waar je vroeger keek stonden die in onze streek. Op hoogtij momenten wel zevenhonderdvijftig tegelijk. Door de hele streekgeschiedenis heen waren er ooit wel twaalfhonderd, daarvan rest er in ons heden nog een kleine twintig stuks.
Dat er nog wat over is gebleven is te danken aan een aantal enthousiastelingen die in 1925 hun nek uitstaken door geld in te zamelen om de zwaar gehavende oliemolen “De Zoeker” in het Westzijderveld te herstellen en kort nadien overgingen tot het oprichten van een vereniging van molenvrienden genaamd “De Zaansche Molen”.
Alles schoorsteen pijpen die we nu nog vinden hebben vrijwel allemaal wel een relatie met deze oude windmolens. Een ongekende hoeveelheid werkers en kennis was er nodig om dit alles in bedrijf te houden. Al vroeg kenden we het fenomeen gastarbeider al in de Zaanstreek.
De hele bedrijfstak was volkomen afhankelijk van het feit of er wel of geen wind was wij kunnen ons dat nu niet meer voorstellen. Deze werkwijze zorgde wel voor voldoende afwisseling in het bestaan van de molenaars.
Een bijzonder groot deel van mijn werkzame leven ben ik bezig geweest met deze oude machines en de fascinatie hiervoor is bij mij nog steeds niet verdwenen. Sterker nog hoe meer kennis je denkt te hebben van Zaanse molens des te minder je blijkt te weten.
Vandaar dat ik u graag wil meenemen in een tijdreis door de Zaanstreek waarbij ik het deel van het molenverhaal waarvan ik wel iets weet met u ga delen. Misschien zijn er in de zaal weer toehoorders die mij gaan helpen de ontbrekende stukjes van de puzzel verder in te vullen.
Ik hoop u graag te begroeten op maandag 30 september in buurthuis “De Bovenkruier” (inderdaad ook iets met molens!) om 14.00 uur.
Foto: Molenaars links Sjors van Leeuwen en rechts Fulco Rol bij molen de Kat (VHZ 12830)
Zaanse Wiekjes
door Ruud Meijns
Elk zichzelf respecterende stad heeft wel een product dat haar naam draagt. Zo zijn er de Haagse Hopjes, Bossche Bollen en het leek de Zaanse banketbakkers in 1939 een goed idee om ook zoiets voor de Zaanstreek te ontwikkelen.
De afspraak was dat elke bakkerij die meedeed een eigen ontwerp zou indienen dat beoordeeld zou worden door een jury. Het gekozen ontwerp zou dan door alle bakkers gevoerd kunnen worden. De jury bestond uit mevrouw In ’t Veld en vertegenwoordigers van de VVV en van de Banketbakkersbond.
Het prijswinnende ontwerp kwam uit de bakkerij van bakker Bouman van de Zuiddijk; het Zaanse Wiekje. Zoekend in kranten en tijdschriften ben ik nergens een beeld van een Zaans Wiekje tegen gekomen, wel een blik met de naam erop. 
Vlak voor de 2e wereldoorlog werd de lekkernij gelanceerd en na de oorlog kwam het weer boven drijven. Ook op de braderie in 1952 werd er nog druk reclame voor gemaakt door de gezamenlijke bakkers.
Illustraties: Gemeentearchief Zaanstad, marktplaats
Ton R. Vermij (1946-2024)
Ton R. Vermij is dinsdag 23 juli overleden. Ton was de eerste voorzitter van onze vereniging Historisch Zaandam. Hij pakte het voorzitterschap met de hem eigen voortvarendheid op en loodste ons door de eerste periode heen. Onlangs kreeg hij nog erkenning voor al zijn inspanningen in de vorm van de erepenning van de gemeente Zaanstad. We zullen hem zeker missen.
Ton heeft bij ons over zijn leven en werk verteld. U kunt het hier lezen.
Geheime Dienst
door Ruud Meijns
Recent verscheen van de hand van Erik Schaap het boek ‘De Geheime Dienst en de Zaanstreek, 1945-2002’.
Schaap deed onderzoek in archieven sprak met mensen die gevolgd werden, maar ook met personen die voor de BVD (Binnenlandse Veilheidsdienst) en de AIVD (Algemene Inlichting- en Veiligheidsdienst) en PID (Politie Inlichtingendienst) werkten. Er zijn nog meer diensten met ook allemaal mooie afkortingen maar die laten we hier maar buiten beschouwing.
Het moest geheim gebeuren maar vaak wisten de mensen wel dat ze gevolgd werden. Oud CPN-raadslid Marcus Plooijer vertelde aan Schaap dat ze telefoongesprekken bij de CPN erg kort hielden want ze wisten dat de bandopname bij de politie na 8 seconden begon te draaien. Verder lezen