R.K. Coöperatie “De Voorzorg”
door Ruud Meijns
Rond 1918/1919 wordt in de R.K. Volksbond de noodzaak besproken om te komen tot een Rooms-katholieke Coöperatieve voorziening. Op 4 februari 1919 volgt de oprichting van Roomsch-Katholieke Coöperatieve Productie en Consumptie Vereeniging “De Voorzorg” zoals de vereniging voluit heet.
Het eerste bestuur bestond uit de heren: B. Miermans, voorzitter; A. van Halderen, secretaris; N. Palmboom, penningmeester; O.M. Jansen, 2e secretaris: J.H. Beijards, 2e penningmeester; J. Thien en C. v.d. Valk, commissarissen en geestelijk adviseur de Weleerwaarde heer G. ter Meij.
Hulde aan deze mannen die in het rood getinte Zaandam een katholieke coöperatie startten en in stand wilden houden. De weg zou vol teleurstellingen liggen, maar ook blijde verrassingen die hen deed volhouden. Notulen oprichtingsvergadering4 februari 1919
Tijdens de tweede ledenvergadering werd gezocht naar wie borg wilden staan want er moest een gebouw komen. Enige vooraanstaande katholieken werden hiertoe bereid gevonden. Het bestuur had de bakkerij van dhr. Engel aan de Brusselsstraat op het oog, maar dat bleek een bouwval. Vanwege de moeilijke situatie op de bouwmarkt was er geen aannemer te krijgen en werd besloten het in eigen beheer te bouwen. De bouwopdracht werd opgedragen aan dhr. Th. Van Sante. Op 15 december werden de stukken bij de notaris getekend. Probleem was de financiering. Gelukkig kon het bestuur een hypotheek afsluiten van f 10.000,–
Op 31 juli 1920 werd de eerste steen gelegd door dhr. Miermans en 23 januari 1921 kon het gebouw met bakkerij en winkel plechtig worden ingezegend door Weleerwaarde heer G. ter Meij, geestelijk adviseur.
Om de bakkerij van voldoende afzet te waarborgen werd Coöperatie ”Eendracht maakt sterk” uit Wormerveer opgeheven en ondergebracht bij de Voorzorg. Maar al snel bleken de transportkosten naar de gemeenten buiten Zaandam enorm op de exploitatie te drukken. Er werd gewerkt met paard en wagen en met hondenkarren, maar tenslotte werd een oplossing gevonden in een regeling met de Coöperatie “Werkmanskracht” uit Krommenie welke in 1924 zijn beslag kreeg. In dit jaar werd dhr. Klitsie uit de raad van toezicht overgeheveld naar het voorzitterschap.
In 1929, het grote stakingsjaar, was de Voorzorg groot genoeg om zich staande te houden en werd zelfs het eerste kinderfeest georganiseerd. Door uitbreiding van het personeel werd de bakkerij verrijkt met een banketbakkerij. De vooruitgang zorgde ook voor uitbreiding van het pand door het onbebouwde deel te overdekken.
De Tweede Wereldoorlog bracht een rantsoenering van grondstoffen met zich mee. Uitjes zoals het kinderfeest werden nu in de zaal gehouden. In 1946 werd het uitgestelde 25 jarig jubileum gevierd. Toen de hr. Klitsie de vergadering om 8 uur opende was de zaal tot de nok toe gevuld met leden en sympathisanten.
Voor de kinderen kwam het theatergezelschap van Chris Hofland met Tom Poes en heer Ollie B. Bommel in 1947 naar het R.K. Verenigingsgebouw in de Oostzijde. In hetzelfde jaar kreeg ‘De Voorzorg’ in de Rosmolenstraat een nieuw jasje aangemeten en kreeg de bakkerij een nieuwe oven waardoor de productie verdubbeld kon worden.
Het jaar daarop, in 1948 gingen de kinderen er weer op uit. Met acht autobussen van garage Zwart vertrokken ze uit Zaandam. Om half acht kwam de hele karavaan de Stationsstraat inrijden. Vooraf gegaan door de R.K. Harmonie ging het weer richting de Rosmolenstraat.
Geen zorgen, die komen nog. Coöperatie Zaanstreek, samengesteld uit vele verschillende coöperaties zoekt in 1958 toenadering tot o.a. De Voorzorg om zich bij hen aan te sluiten. Maar de R.K. Cooperatie De Voorzorg en ook Verbruikersvereniging Excelsior blijven liever zelfstandig. Het zijn wel de tijden dat de zelfbedieningswinkels zich vestigen. En als deze ook brood gaan verkopen wordt het steeds moeilijker om voldoende omzet te draaien. In 1965 doet Coöperatie Zaanstreek nogmaals een poging om tot samenwerking te komen en weer wordt het verzoek afgewezen.
De klap komt hard aan als in april 1970 het bericht komt dat de bakkerij De Voorzorg wordt overgenomen door De Zeeuw. In een toelichting wordt gezegd dat door de struktuurverandering er een noodzaak is om tot grotere eenheden te komen. Het personeel was ingelicht en kan blijven.
Rosmolenstraat 32 anno 2023
Het was een samenloop van omstandigheden. In de vergadering van het dagelijks bestuur van 17 maart 1970 bleek dat door het vertrek van een bakker-loper er een wijk wegviel met een opbrengst van fl. 1.300,–. Daarnaast stond de broodfabriek van Albert Heijn op het punt te gaan draaien en de sociale lasten zouden per 1 april worden verhoogd. En met al het harde werken bleek er slechts een winst van fl. 800,– over het jaar 1969 te zijn gemaakt.
Achteraf blijkt dat de terugloop van het aantal leden van de Coöperatie tot 25 het bestuur statutair de gelegenheid gaf om tot opheffing van de vereniging over te gaan. In kas was toen nog een bedrag van fl.10.000,– . Het bestuur heeft dit bedrag zonder overleg met de leden besteed aan enkele pensioenvoorzieningen voor oud medewerkers. Volgens vakbondsbestuurder E. P. Clijnk een onrechtmatige daad. Maar daar is het bij gebleven.
Foto’s: Gemeentearchief Zaanstad, Ruud Meijns