Stadhuis op de Burcht – Nooit gebouwd

door Ruud Meijns

In een brief aan de architect J. Schipper d.d. 2 augustus 1955 stellen B&W van Zaandam hem voor deel te nemen aan een meervoudige opdracht om een nieuw stadhuis te ontwerpen. Schipper was één van de vijf architecten die deze uitnodiging ontvingen t.w. G.M.G Bakker en J. Schipper te Zaandam, Ir. G.J. van der Grinten te Amersfoort en A. Komter en J.W.H.C. Pot uit Amsterdam. Allen maakten een schetsontwerp voor een stadhuis dat op de Burcht gesitueerd werd.  De plannen werden onder code ter beoordeling ingediend bij een onafhankelijke commissie. De combinatie van naam en code werd in de kluis van de burgemeester bewaard.

Maar u zult zeggen dat er al een stadhuis stond aan de Burcht. Dat klopt. Het plan voor een nieuw gemeentehuis had ook te maken met de plannen voor een betere verbinding tussen Oost- en West-Zaandam waarbij een nieuwe brugverbinding in de Wilhelminastraat gepland stond. In die optie zou het gemeentehuis van architect W.A. Scholten, maar ook het kantoortje van de Havenmeester verdwijnen.

Uiteindelijk werd uit de vijf ontwerpen het plan ‘Piazza’ van architect Schippers gekozen. Op deze situatie-tekening ziet men het stadhuis (zwarte blok) met het gezicht naar de Zaan met een ruim plein voor het gebouw. Direct aan de Zaan is nog een restaurant gepland dat in de Zaan ligt. Als grote blikvanger vanaf de Zaan zal een klokkentoren met een carillon worden geplaatst. De kosten van het gebouw worden rond de 4 miljoen gulden geraamd.  En in de plannen van burgemeester Thomassen en de wethouders moest het in 1960 klaar zijn.

Rechts van de nieuwbouw de muziekbuurt en de Burchtgalerij. Links van het midden de toegang naar de S. Lohmanstraat, een rotonde en de nieuw geplande brugverbinding bij de sluis.

Dit is het beeld van het stadhuis gesitueerd op de Burcht, met het ruime plein, het carillon en het restaurant aan de Zaan. Achter loopt de Zuiddijk met rechts de muziekbuurt en de Burchtgalerij.

Maar in de plannen van de gemeente Zaandam was geen rekening gehouden met een wisseling van de wacht op de burgemeesterspost. W. Thomassen vertrok in 1958 naar Enschede. Zijn opvolger G.J.D. Franken had een heel andere visie met in het achterhoofd de eventuele samenvoeging van de Zaangemeenten waarover al sinds de jaren ’50 werd gesproken. Daarbij zou een centraal in de streek gelegen stadhuis de voorkeur verdienen. De plannen voor het stadhuis op de Burcht werden afgeblazen en verdwenen naar de kast met nooit gerealiseerde plannen. De Wilhelminabrug werd vernieuwd. Het gemeentehuis van architect Immink bleef bewaard.

Carillion

Van de beoogde toren met carillion was een maquette gemaakt door dhr. F.J.J. Schenk uit Rotterdam. Het klokkenspel zou geleverd worden door de firma van Bergen uit Heiligerlee. Het zou uit 47 speelklokken en een grote basisklok bestaan. Hiervoor was reeds een offerte ontvangen.

Het bestaan van deze maquette was bekend en op vijf april 2022 mocht een gelukkige stadsarchivaris Frans Hoving de maquette in ontvangst nemen uit handen van de heren Jan Piet Bloem en Jan Zijlstra. Beide heren waren de verzorgers van het archief van architect Jaap Schipper dat bij deze gelegenheid aan het Gemeentearchief werd overgedragen. De maquette is daar nu een onderdeel van.

Lees hier het voorstel van burgemeester en wethouders aan de raad van Zaandam 22 augustus 1955:  Voorstel schetsontwerp stadhuis

Bron:  archief J. Schipper, dagblad de Typhoon, W. Visser (timmerfabriek)