Toon Nugter

door Ursulien van Berge – Bakkum

Om kwart over vier zei Hessel “Je moet stoppen. Het is tijd Hoor!”

Op 29 januari liep de zaal van Bovenkruier helemaal vol voor de lezing van Toon Nugter over het 100jarig bestaan van Jan Schoemaker -JSCOCOA. Honderdtien belangstellenden vanuit Historisch Zaandam, het Kalf, het Haaldersbroek en oud-collega’s van de fabriek stroomden naar binnen, nieuwsgierig naar de praatjes en plaatjes èn het mooie boek van Toon.

Ik ken de familie Nugter van de tijd die ik op het Haaldersbroek woonde en ik was benieuwd naar zijn verhalen in zijn boeken over het Haaldersbroek, het Kalf en de fabriek. Het is stil op het Haaldersbroek, dat is niet altijd zo, volgens Toon wordt berm in elkaar gereden door al het verkeer dat tegenwoordig over de smalle paden ‘raast’. Zelfs Albert Heijn komt er tegenwoordig bezorgen.

“Ik denk wel eens: geef mij die goeie, ouwe tijd maar weer terug. Er was saamhorigheid en gezelligheid op het pad. Niets aan te merken op de tegenwoordige bewoners hoor, maar het is toch anders.

Er zijn meer eilandjes, je kan niet meer zomaar bij iedereen naar binnen lopen. Vroeger wist iedereen wat er gebeurde op ’t pad, we stonden klaar voor elkaar”.

De familie Nugter: Nico, Toon en Peter, Marie en Bep

U: Dat merkte ik ook toen ik op Haaldersbroekerdwarsstraat woonde, als ik ziek was kreeg ik pannetjes soep aangereikt. Je hebt nu drie boeken uitgegeven, Toon. Als ex-juf is mijn eerste vraag: wat voor cijfer kreeg je voor opstel toen je op de Anthoniusschool zat.

“Ja, ja, je bent en je blijft dezelfde, wij noemden je juf U. Voor mijn opstellen had ik een 5 of een 6. Dat was niet zo best. Met rekenen, ging het een stuk beter. Nee, Ik noem mezelf niet echt een schrijver. Ik ben meer een verzamelaar, een samensteller. Natuurlijk doe ik niet alles alleen, maar het meeste wel. Zo zijn mijn drie boeken ontstaan. Het eerste over de Haaldersbroekers, het tweede over de Kalvers en het derde over Schoemaker. En nu ben ik met pensioen en dan moet eerst ons huis maar eens geschilderd worden”.

U: Wil je iets vertellen over je loopbaan?

“Ik ben op mijn 7^e begonnen als broodventer bij Dirk Meurs de bezorger van bakkerij de Zeeuw. Hij kwam met zijn karretje naar het Haaldersbroek en op een dag viel hij om tegenover nummer 50. Ik vroeg of ik hem kon helpen en zo kwam het dat ik iedere zaterdag met hem meeging, de hele wijk door: het Kalf, het Haadrsbroek, de Braakdijk, de Boerenjonker en het Kogerveld, dat was nog in aanbouw. Ik verdiende 2 gulden en met Sinterklaas kreeg ik een broodmandje voor mijn eigen klantjes, soms kreeg ik een fooi. In de kersttijd van Ann van Briemen, zelfs een rijksdaalder! Zo is mijn liefde voor het bakkersvak ontstaan. Ik deed de bakkersopleiding op de CTS in Zaandam en later op de Elandsgracht in Amsterdam. Daarna werkte ik bij verschillende Zaanse bakkers, maar ik werd allergisch voor bloem en dan heb je niets aan een bakkersbaan.

Na mijn diensttijd solliciteerde ik bij de bouw. We bouwden de kantine voor PSCK in de winter van 1977-1978. Er was heel veel sneeuw, ik had 9 weken vorstverlet. In 1982 ging het slecht in de bouw, er was te weinig werk. We hadden een huis gekocht in plan Kalf, ik was werkeloos, met een flinke hypotheek. Mijn kameraad Bart Voskuilen tipte me dat er een nieuwe ploeg startte bij Schoemaker in de Witte Klok. In eerste instantie zei ik: ‘Dat nooit! Op die stinkfabriek ga ik niet werken!’

Het kwam er toch van. Ik stapte van de witte bloem in de bruine cacao. Op 23 november 2023 ben ik daar uiteindelijk met pensioen gegaan.

Maar ik zit nu niet stil hoor! Eerst een flinke schilderklus van ons huis van binnen en van buiten. En ik train de pupillen van de voetbalclub Hercules op woensdagmiddag en zaterdagochtend. Dat is een leuke hobby”.

U: En je boekenhobby, niet te vergeten!

“Van familie van Bart Vethaak, een bewoner van het Haaldersbroek, kreeg ik een enveloppe met allemaal kleine fotootjes, dat was het begin. Een andere buurman: Hollebeek, had van alles opgeschreven. Van zijn kleindochter Marianne Westrik kreeg ik de schriften in te zien de nalatenschap van haar opa. Ik typte alles netjes over en ging op speurtocht naar de ontbrekende foto’s van alle bewoners. Toen heb ik een compleet fotoboek gemaakt. Ik zei al: ‘ik ben geen schrijver, ik ben een verzamelaar’. Ik moest wel een beetje streng zijn, het boek gaat alleen over de Haaldersbroekers, dus niet als je op de hoek van de Braakdijk woont of aan de Poeldijk. De boekpresentatie was in de kantine van Jan Schoemaker bv. De zaal zat stijfvol. In dat jaar organiseerde Bruna samen met de Zaanse krant een wedstrijd over het populaiste boek van Zaanstad. Er waren drie boeken genomineerd:

Zaanse Parels van Sarah Vermolen
100 jaar Voetbalclub Assendelft
De bewoners van het Haaldersbroek

Tot mijn grote verrassing won ik de prijs!”

Schoenmaker

“Ik had de smaak te pakken en bedacht: wat zal ik nu eens gaan doen? Het werd het verhaal van het veranderende Kalf. Ik begon bij het viaduct en eindigde bij het Heerenhuis. Het was een hele klus, maar het is een heel compleet boek geworden, 470 bladzijden en uiteraard met honderden foto’s en knipsels.

Met mijn derde boek ben ik twee jaar geleden gestart. Schoemaker, het bedrijf waar ik werkte, viert dit jaar het 100jarig bestaan. En dat, vond ik, moeten we niet zomaar voorbij laten gaan. Rondom mijn werk heb ik heel veel verzameld, in al die jaren dat ik daar in dienst was. Je weet ondertussen: ‘ik ben geen schrijver maar een verzamelaar’. In december 2022 ben ik gestart met de uitzoekerij. In januari kreeg ik mandaat van de directie voor 100 bladzijden. Jaap Klomp heeft veel van het schrijfwerk nagekeken en ik deed natuurlijk de hele inhoud en opmaak. Uiteindelijk zijn het 150 bladzijden geworden, een rijk boek over een prachtig bedrijf dat ooit is gestart in een molenschuur.

De naam het Zwarte Kalf is afkomstig van de molen die daar heeft gestaan.

Het boek: ‘100 jaar cacaoverwerking aan de Poel’ is tijdens het eeuwfeest overhandigd aan alle werknemers. De directeur presenteerde het met de woorden: ‘Ik ben heel blij met het boek en ik vind het bijzonder dat het is gemaakt door iemand uit het bedrijf’.

Een groot compliment voor mij was, dat ik na het uitdelen van het boek, zag, dat íedereen er echt in zat te kijken en te lezen”.

Het boek is te koop voor € 37,50 bij Bruna op de Dam in Zaandam en bij Chocolaterie de Cacaoboom te Zaandijk. Ook te bestellen bij: archiefhaaldersbroek@gmail.com