Woningnood en Montagewoningen

door Ruud Meijns

Nu nog steeds kan men spreken over woningnood net als in 1945 toen men na vijf jaar oorlog de schade kon opnemen (Zie 1.). Vijf jaar lang had de bouw van woningen bijna stil gelegen en waren in het land duizenden woningen door oorlogsgeweld verwoest. Denk bijv. aan Oud-IJmuiden dat door de Duitse bezetter onbewoonbaar werd gemaakt voor de Atlantikwal. Daarnaast was er een groot tekort aan vakmensen in de bouw; metselaars, timmerlieden.

De overheid probeerde van alles om zo snel mogelijk het woningtekort aan te vullen bijv. door montagewoningen. Zodra de bouw weer op gang kwam, dacht men aan duplexwoningen die boven en beneden een gezin konden herbergen. Mocht de woningnood minder worden dan zouden deze huizen hersteld kunnen worden voor een gezin. Een andere oplossing was dat families met een ruime woning gasten in huis zouden nemen, maar dit was niet de meest populaire oplossing van beide kanten.

De firma Bruynzeel was al begonnen met het opzetten van de productie van dit soort woningen die snel in elkaar gezet konden worden. Ze hadden er ervaring mee. (Zie 2.) In 1948 kwam de minister van wederopbouw naar Zaandam voor overleg en voor een bezoek aan Bruynzeel.  Hiernaast een proefopstelling uit 1947.

1948

Tijdens een raadsvergadering in januari prees men het werk van de huisvestingscommissie die ongeveer 639 gezinnen aan onderdak hielp. Met nieuwbouw, splitsing van woningen en montagewoningen zoals aan de Westzanerdijk is nog veel te bereiken. Men hekelde sommige burgers die er van alles aan deden om minder kamers in huis te krijgen bijv. door wanden weg te halen zodat ze geen inwoning zouden krijgen.

Burgemeester In ’t Veld gaf nog aan dat alle mogelijkheden worden onderzocht, ook het plaatsen van montagewoningen als dienstwoning of een proefdorp van montagewoningen. In heel het land kwamen 150 montagewoningen gereed en waren er 2030 in uitvoering.

In Zaandam zullen zes montagewoningen aan de Laan der Vrijheid worden gebouwd in het uitbreidingsplan Zuid-Oost. Het ligt in de bedoeling dat de zes woningen in een gesloten blok worden opgeleverd.

Boven in de foto loopt de Gouw met de boerderij van C. Koele eenzaam in het Oostzijderveld. De zes montagewoningen aan de Laan der Vrijheid staan er al, recht tegenover de boerderij. Verder een deel van de Verzetsbuurt. Er is nog geen brug bij de Walraven van Hallstraat, nog geen M.L. Kingweg. De Kepplerstraat, onder het midden van de foto, is ook nog niet doorgetrokken.

De woningen worden aangemerkt als middenstandwoningen en de huur zal op f 12,50 per week komen. De inhoud van de woningen is plm. 340 m2. De indeling beneden is hal, trap en een grote woonkamer. Boven 2 grote slaapkamers en een kleine ruimte waarin de douchecel is aangebracht.

De bouwtijd zal ongeveer drie maanden zijn. De aannemer is Van Rossum uit Utrecht en de architect is het bureau Ten Bosch uit Rotterdam. Het geheel zal worden opgeleverd met Bruynzeel keuken en kasten.

De eerste bewoner op nr. 25 was dhr. A.C. Zwager, leraar.

De huizen aan de Laan der Vrijheid in 2023.

1949

Ook de firma William Pont heeft zich op de bouw van montagewoningen geworpen. In mei 1949 legt, inmiddels minister In ’t Veld, de eerste steen voor 146 woningen in Vlaardingen. In een vergadering van woningbouwvereniging ‘Patrimonium’ verklaarde voorzitter P. Lak dat er ook montagewoningen aan de P.J. Troelstralaan zullen verrijzen. Ze zijn onderdeel van een pakket van 100 woningen die voor de Zaanstreek gepland zijn.

     1). Andere Tijden. Bioscoopjournaal uit 1945 over de woningnood na de Tweede Wereldoorlog en de bouw van noodwoningen. Een link: https://anderetijden.nl/aflevering/204/Woningnood

     2). Zie onderzoek van Erik Schaap naar de leveranties van Bruynzeel aan Duitse Wehrmacht. Link: https://meitotmei.nl/hoe-bruin-was-bruynzeel/

Foto’s: Gemeentearchief Zaanstad, R. Meijns