Zaanlandsch Grafisch Museum
door Ruud Meijns
In het Grafisch Museum in Zaandam van de heer H. Bakker op de Herengracht 10b in Zaandam stond slechts een deel van zijn grote verzameling. De entree liep door zijn woning waarin wat hij in de loop der jaren op typografisch gebied verzameld had, te zien was. Een deel van de verdieping is gevuld met drukpersen uit het begin van de 19e eeuw zoals een handpers uit 1827. De grote verzameling cliché’s die bestaat uit houtsneden, kopergravures, zinco’s is, volgens het krantenbericht van 1 juli 1919 van onschatbare waarde.
Op 18 juli 1925 luidt de kop van een krantenartikel ‘Een schat aan historische producten dreigt in liquidatie versnipperd te worden’. Duizenden, uit binnen- en buitenland bezochten zijn woning om zich te vergapen aan wat hij in de loop der jaren verzameld had. Er werd in de lokale kranten ook genoeg geadverteerd dan wel stond het in de overzichten van instellingen. Met openingstijden en kosten.
Maar het gaat niet meer en de krant waarschuwt dat een unieke verzameling verloren dreigt te gaan. De krant roept de gemeentearchieven en bijv. ook de Centraal Technische School op om de nodige stappen te overwegen om de verzameling voor de streek te behouden.
28 augustus 1925 schrijft Bakker een brief aan B&W met daarin de vraag, ‘is UEd. Achtb. Collegie genegen die goederen over te nemen voor zoover betreft gedeelte over oud Zaansch verleden en heden…’. ‘Zeer zeker heb ik veel dat in onze gemeente niet te vinden is, zelfs niet in haar archief’. Als bijlage geeft hij een overzicht van boeken, schilderijen en plaatwerken in de collectie.
Behoorlijk snel (19 september) komt er antwoord waaruit blijkt dat B&W overwegen de Oud-Katholieke kerk aan het Papenpad te willen kopen om daar een museum in te vestigen. Een afschrift gaat naar het bestuur van het Zaanlandsch museum te Zaandijk. En dat ze 25 september bij de heer Bakker op bezoek gaan met het bestuur van het Zaanlandsch museum.
Helaas moet de gemeente Zaandam de heer Bakker melden dat er, 5 januari 1926, ‘geen beslissing op uw verzoek kan worden genomen’. Dat zal ook te maken hebben met een brief van de vereeniging “Jacob Honig Janszoon Junior” (Zaanlandsch Museum) dat het bestuur niet gerechtigd is een deel van haar verzameling over te brengen naar een toekomstig Historisch museum in Zaandam. Bovendien merkt men op dat er plannen zijn om tot een Industrieel Museum te komen in Zaandijk en een molenmuseum in Koog aan de Zaan. Dat en nog afgezien van vragen die met decentralisatie van het museumwezen te maken hebben.
Op 24 mei van dat jaar schrijft de heer Bakker nog aan B&W van Zaandam dat er een Amsterdamse kunsthandelaar een bod zal gaan doen op zijn collectie. Het blijft verder stil.
Uiteindelijk kwam er voor de heer Bakker een gunstig bericht dat de drukkerij van N.V. Joh. Enschede uit Haarlem de hele collectie met de typografsiche verzameling wilde kopen. Na de overeenkomst werd de collectie in drie vrachtwagens afgevoerd naar Haarlem. Wat er met de overgebleven collecties is gebeurd is niet te achterhalen.
De heer H. Bakker Hbz. is op 30 januari 1951 overleden en in Zaandam begraven.
Illustraties: Gemeentearchief Zaanstad, Industriemuseum