Molenberg & Dekker
Oostzijde 391 – Rad van Avontuur
Het verhaal van een plek
door Ruud Meijns
Dit is de Oostzijde met de molen het Rad van Avontuur gebouwd in 1648. De Oostzijde heette ooit de Schinkeldijk. Op de achtergrond zien we de Noorderbrug. Dit is de omgeving die we nu de Slachthuisbuurt noemen.
Over de stichting van de molen vertelt T. Woudt in zijn: ‘Wandeling door Oost- en Westzaandam’ het volgende: Een schoenmaker genaamd Stichter was op weg naar zijn leerkoper en luisterde een gesprek af tussen twee Britten die een lading van 100.000 huiden wilden kopen van een kapitein die met zijn schip in de haven lag. Ze wilden een nieuw bod doen omdat ze eerder niet tot een afspraak kwamen. Stichter besloot hen voor te zijn en met behulp van zijn leverancier wist hij de huiden te kopen voordat de Engelsen het schip bereikten. Die wilden de huiden per sé hebben en betaalden de schoenmaker per stuk 1 gulden winst.
Met dat geld heeft schoenmaker Stichter de molen laten bouwen. Hij noemde de molen ‘Het Rad van Avontuur’. Verder lezen
Brand in de Traanfabriek
‘Op 8 juli 1927, een schoonen zomeravond te half zeven ongeveer, wordt er getelefoneerd: ‘Er is brand in een oliefabriek aan het eind van de Zuiddijk – dicht bij het kerkhof.’ Dit is de openingszin van het verslag dat brandweercommandant Heijnsbergen in zijn boek over branden in Zaandam, over deze brand schreef.
Het ging om een brand bij de Traanfabriek van Molenberg & Dekker, Zuiddijk 404. Een plek aan de Zaan waar later scheepswerf ‘Vooruit’ zich vestigde. Al vóór 1900 waren de heren Molenberg en Dekker bezig met het vervaardigen van olie uit verschillende producten. De naam traanfabriek geeft een associatie met de walvisvaart waar de Zaanstreek bekend om was. De traankokerijen werden buiten de stad en het liefst aan het water gebouwd. Zo ook deze fabriek. In het Oostzijderveld stond nog een andere traanfabriek – het ‘Pruthuis’ van de firma Best en Dekker, ook een Dekker(?). Deze fabriek ging in 1940 door brand verloren. Bij de rode stip ligt nr. 404 op de Zuiddijk. Verder lezen