Nieuw
Het Pruthuis van Best
door Ruud Meijns
Dit is het Kalf in 1916. Door de watersnood van begin van het jaar is er een enorme watervlakte ontstaan. Als een eiland in de zee ligt daar het ‘Pruthuis’ de Leeuwerik van de heer Dirk Best sr. Pruthuis is de volkse aanduiding voor een traankokerij waarin walvistraan werd gekookt om er goede traan uit te halen. Links op de achtergrond molen de St. Willibrordus en rechts De Hemmes.
Lage Horn 4
door Ruud Meijns
Lage Horn, van oudsher een uitgaansgebied , eerst voor de zeelui en in de zestiger jaren voor de popliefhebbers. Het gaat in dit geval om Lage Horn 4 dat dienst deed zowel als woonadres als wel als café. Ik heb een lijst gemaakt van de mensen die op dit adres ingeschreven stonden en als je de lijst langsloopt, ontkom je niet aan de indruk dat er in bepaalde periode meerdere personen hier woonden. De lijst is te zien aan het eind van dit artikel.
In 1892 laat Klaas Offenberg een huis op dit adres bouwen. Klaas Offenberg is balkenvlotter en je zou aannemen dat hij met een huisje tevreden zou zijn, maar in het kadaster blijkt hij over meerdere panden in de omgeving te beschikken.
Hij zal hier zelf in hebben gewoond neem ik aan en mogelijk was degene die de volgende eigenaar werd hier al eerder geweest want ze waren familie van elkaar. Verder lezen
29 september Historisch Café over de veranderingen in het centrum van Zaandam
Op maandagmiddag 29 september start het nieuwe seizoen voor het Historisch Café van de vereniging Historisch Zaandam met een lezing over het centrum van Zaandam en de plannen voor de herbouw van het Havenkantoor.
Tom Tulleken zal een presentatie geven over de enorme veranderingen die in Zaandam in het gebied rond de Hogendam plaatsvonden en die werden ingeluid door, in eerste instantie, de aanleg van de Wilhelminasluis, enkele jaren later gevolgd de door de demping van de havenkom, en in de jaren ’50 en ’60 “afgerond” door plan Nieuwe Dam (de bouw van de Beatrix- en Wilhelminabrug en het Zaangemaal). Als gevolg van de industriële vooruitgang heeft Zaandam een enorme tol betaald qua aantrekkelijkheid en sfeer.
Natuurlijk komt daarbij het Havenkantoor ter sprake, niet alleen omdat dit het eerste gebouw was dat na de demping van de havenkom verrees, maar ook omdat het een bouwkundige parel was die op een fantastische zichtlocatie stond. En dat is nu precies één van de redenen waarom het Havenkantoor weer terug moet komen, op praktisch dezelfde zichtlocatie, als het ware om iets te herstellen wat in 1963 jammerlijk verdwenen is.
Lezing door Tom Tulleken op maandagmiddag 29 september om 14.00 uur in Buurtcentrum De Bovenkruer, Drielse Wetering 49, 1509 KP Zaandam. Inloop vanaf 13.30 uur. Toegang gratis. Een vrijwillige bijdrage wordt op prijs gesteld. Verder lezen
Langeland
door Ruud Meijns
Kent u het Langeland?
We weten vanuit het verleden dat de paden ontstonden vanuit de hoofdwegen het land in. Meestal omdat daar een molen of een bedrijfje stond waar het pad naartoe leidde. Tussen de Vaart en de Westzijde en het Stuurmanspad en het Zonnewijzerspad lag een gebied dat het Langeland of Lange Land werd genoemd. Nog geen pad of straat.
Dit is een kaart van Oud West van 1894. Links (blauw) loopt de Vaart en rechts (geel) loopt de Westzijde. Het gebied bij de blauwe pijl, tussen het Stuurmanspad en het Hollandsche Pad is het Langeland. Het blauw boven is de Papenpadsloot. Verder lezen
Magazine Historisch Zaandam Special Bullekerk verschenen
Vrijdag 29 augustus vond bij in de Bullekerk de officiële overhandiging plaats van het magazine ‘Bullekerk – van Godshuis naar Cultuurhuis’, speciaal uitgebracht door De Vereniging Historisch Zaandam dat gaat over de transitie van kerk naar Cultureel Centrum. Michiel van der Burght, adjunct-directeur van Stadsherstel nam als eerste het bijzondere en kleurrijk uitgevoerde magazine in ontvangst van Karel Puhl die verantwoordelijk is voor de teksten waarvoor hij uitgebreid historisch onderzoek heeft gedaan. Zo staat het blad vol met wetenswaardigheden over dit prachtige Rijksmonument uit 1640 en is verkrijgbaar bij Historisch Zaandam, Bruna, Zaanstore (VVV), Van Langelaar, Molenmuseum en uiteraard in de Bullekerk voor slechts 5 euro! Leden van Historisch Zaandam krijgen het blad vanzelf thuisgestuurd. Verder lezen
Monumentenschildjes voor vier panden rond sluizencomplex : ’We moeten zuinig zijn op dit bijzondere stukje Zaandam’
Vier gebouwen in het stadshart van Zaandam zijn donderdag 28 augustus 2025 voorzien van een monumentenschildje. De vier gemeentelijke monumenten zijn kenmerkend voor de grote veranderingen van het oude centrum rond de Hogendam en het sluizencomplex aan het begin van de 20ste eeuw.
Wethouder Natasja Groothuismink van monumenten en erfgoed wandelde met vereniging Historisch Zaandam en de gemeentelijke afdeling Erfgoed langs de vier gebouwen. Het zijn het 110 jaar oude elektriciteitskantoor aan de Oostkade – tegenwoordig een woning – en de voormalige Josephschool (1900) ten noorden van de Beatrixbrug, nu bekend als filmtheater De Fabriek.
Ook kwamen er schildjes op het voormalige postkantoor (1930) aan de Dam, waarin Tokyoto is gehuisvest, en op het pand van ’t Nut van het Algemeen aan de Czaar Peterstraat (1902). Verder lezen
Bert Braspenning (1937-2025)
‘Kom maar langs’ mailde hij, maar het is er nooit van gekomen. Het was postduivenvereniging De Zeppelin die me op het spoor bracht van deze enthousiaste duivenmelker Bert Braspenning. Hoe meer ik over hem las des te meer mijn bewondering voor hem groeide. Iemand die zo vergroeid was met de duivensport. Er werd zelfs een duivenras naar hem vernoemd. Maar hij was daarnaast een enthousiast schrijver over de geschiedenis van de duivensport in de Zaanstreek.
Op de foto staat hij bij zijn duiven met een racefiets, dat is omdat hij op diverse manieren ook bij wielerclub DTS betrokken was. Foto: Rob Bruyn
Dirk Donia
door Ruud Meijns
Dirk Donia is op 10 januari 1859 in Franeker geboren. Vader was boerenarbeider. Dirk had drie broers en een zus. Door de slechte economische omstandigheden in het Friesland van die dagen was er slechts een lagere school voor hem en daarna werken als leerling timmerman. Maar hij wil meer en vertrekt op 25 mei 1881 als timmerman naar Amsterdam. Een jaar later laat hij zijn vriendin en nichtje Trijntje Donia overkomen om op 17 mei 1882 met haar te trouwen.
Al in 1883 verhuist het gezin van Amsterdam naar Zuidhorn (Groningen) waar hij gaat werken in dienst van de H.IJ.S.M. (spoorwegmaatschappij). Hij is dan al actief in de plaatselijke bond voor spoorwegambtenaren. In de politiek wordt Donia in 1887 actief voor de ‘Vereeniging voor Algemeen Kies- en Stemrecht’ en voor de S.D.A.P. Verder lezen
Restauratie
door Ruud Meijns
Het kan niet genoeg verteld worden dat restauratie van beeldbepalende panden een meerwaarde heeft. Een oud pand wordt opgeknapt en wordt weer gebruikt als woning, winkel of bedrijf. Het geeft aan de stad of dorp een verbeterde versie van zichzelf terug waar het publiek met genoegen naar kijkt.
Soms zit een oud pand een bedrijf in de weg en dat was het geval bij Oostzijde 325 dat naast cacaofabriek Gerkens stond bij de Noordervaldeurssluis. Degene die dit project op zich nam was Jan Piet Bloem (1952-2024).
Het vroegere Café bij de Noordervaldeursluis. De laatste uitbater was Jan Kat. Na het verdwijnen van de sluis sloot het café zijn deuren en werd Jan Kat slager. Hij overleed tijdens zijn werk in de slagerij in de Westzijde. Zijn weduwe is er nog geruime tijd blijven wonen en het café is altijd intact gebleven ondanks de sluiting. Hier staat het pand links bij de sluis en de ophaalbrug. Verder lezen
Douane vertellingen
door Han van Lokhorst
medio 1970
Het voormalige Oostelijke Havengebied in Amsterdam (al enkele jaren grotendeels woongebied) kende verschillende douaneloodsen alwaar onder meer via zee per schip binnengekomen goederen tijdelijk werden opgeslagen alvorens ze een nadere bestemming gingen volgen.
Doorgaans werden douaneloodsen en entrepots ambtelijk bewaakt en als daar niet werd gewerkt werden ze ambtelijk gesloten middels een zeer fors douaneslot, gemerkt “MvF” met een nummer. 
Ook op de Oostelijke Handelskade bevonden zich enkele douaneloodsen. In elke douaneloods bevond zich een ambtenarenkantoortje, de ruimte voor de dienstdoende douaneambtenaar. Voor de inrichting van het kantoortje diende de loodsbeheerder (vaak een scheepvaartonderneming, ex- en/of importeur van goederen) overeenkomstig de verleende vergunning zorg te dragen, maar die had doorgaans weinig trek daar veel geld aan uit te geven, bovendien was het in het oostelijk Havengebied een oude troep, de infrastructuur, de gebouwen hadden hun tijd gehad en er werd niet meer in geïnvesteerd. Droefgeestigheid troef. Loods Brazilië, rechts op de foto was zo’n voorbeeld. Verder lezen
Z.F.C. – E.D.O.
Het onderschrift bij de foto.
Voor hen die tot heden geen kennis droegen van de belangstelling welke voetbalwedstrijden trekken, zij hier een fotografische reproductie voorgelegd van een deel der enorme menschenmassa die Zondagmiddag de match Z.F.C. – E.D.O te Zaandam bijwoonde. Het was van den beheerder der E.N.R.C. werkelijk een goede gedachte door middel van een serie luidsprekers het muzikale deel te verzorgen, wat allerwege op prijs werd gesteld. Bron: Zaanlander 5 maart 1930
Wiebe Visser
door Ruud Meijns
Sinds Wiebe Visser zich als vrijwilliger bij Historisch Zaandam heeft aangemeld is zijn aanwezigheid op diverse fronten merkbaar. Altijd enthousiast probeert hij menigeen voor de vereniging te interesseren, bemoeit hij zich met publiciteit. Vandaar dat we maar eens nader kennis gingen maken met Wiebe. Wel, hier is het verslag.
We begonnen het gesprek over hoe Zaandam veranderd was in de loop der jaren en hoeveel macht stadsarchitect Soeters heeft gehad om de stad te veranderen. De hoek Rustenburg – Gedempte Gracht is totaal veranderd. Niemand weet meer dat die bult naar het station er nooit heeft gelegen.
Dan hebben we het nog even over het gesprek dat ik met de heer Jan Logjes heb gevoerd over Erven Jan de Boer waar Wiebe ook heeft gewerkt als ambulancerijder. Nog een anekdote over de oude baas Piet Starreveld die na het faillissement bij Erven Jan de Boer de centrale bediende. “Piet zei altijd als m’n asbak vol is ga ik naar huis”. Hij was een stevige zware shag roker.
Ik ben opgegroeid in de Gerhardstraat, tegenover het Land van Middelhoven, in één van die flatjes heb ik tot m’n 21e gewoond. Toen ging ik samenwonen, hokken en dat was wat want mijn vriendin Marijke was van Christelijke huize maar mijn schoonouders zagen wel dat we voor elkaar bestemd waren. Samenwonen in Krommenie en na een jaar kregen we een flat in het Kogerveld en na vijf jaar gingen we naar het plan Kalf in 1983. Verder lezen
Zomerhuis, monument voor Miranda de Boorder
Midden in de zomerperiode viel er een zomers aandoend boekje in de bus met de titel ‘Zomerhuis’. De schrijver Guus Bauer was voor mij een onbekende schrijver, maar al snel was duidelijk dat dit een bijzonder boekje was waarin je werd meegenomen in het overlijden van Miranda de Boorder, de familiegeschiedenis, de fietsenwinkel op de Hogendijk in Zaandam, de hobby’s van Miranda en de ongelofelijke betrokkenheid bij alles waar zij zich actief voor had ingezet.
Twee zussen groeien samen op, nemen na verloop van tijd de fietsenwinkel van hun ouders over. Vlak voor de pensionering belandt Mira, de oudste, ineens op de IC. Haar zus Lara besluit een dagboekje bij te houden voor als ze weer bijkomt. Ook als ze later een huis, een schuur en een loods moeten worden opgeruimd, blijft ze schrijven.
Hogendam – Noorder Kerkstraat
Tegenover de Oostzijderkerk aan de westkant lag de duikersluis en hier stonden twee huizen.
Het hoekhuis werd bewoond door de heer Nierop, een boekhandelaar, een kleine, ineen gedrongen man, die er ook een leesbibliotheek op nahield. Tussen dit huis en de duikersluis stond een grote kruidenierswinkel van Gerrit Bakker, een broer van de alom bekenden Meester Bakker.[1]
Bij het overlijden van den heer Bakker, is het huis overgegaan aan de firma Ebmeijer, die er een bekende drankenhandel vestigde.
Vlnr. boekhandel Nierop, drankenhandel Ebmeijer, het hek bij de duikersluis
Cursus Historisch huizenonderzoek bij het Gemeentearchief
Het zoeken naar informatie over de geschiedenis van uw huis is soms ingewikkeld en tijdrovend. Daarom verzorgt Sander Wegereef van Historio dit najaar in samenwerking met Gemeentearchief Zaanstad een cursus historisch huizenonderzoek.
In 5 lessen van 2 uur leert u zoeken naar de bouwgeschiedenis, de bewoningsgeschiedenis en de eigendomsgeschiedenis van een pand. U maakt daarbij onder meer kennis met het zoeken in de registers van het Kadaster, de bouwvergunningen en de historische foto’s en kaarten van het Gemeentearchief.
Tijdens de cursus gaat u vooral ook zélf aan de slag met uw eigen onderzoek naar de geschiedenis van een vooraf gekozen pand of perceel in de Zaanstreek. De laatste les sluiten we af met een rondleiding in het depot van het Gemeentearchief.
De cursus start op maandagavond 8 september en kost € 90,-. Aanmelden kan per mail via info@historio.nl.