De Stormvloed van 1775 en de Kermis die in het water viel

door Ruud Meijns

In de nacht van 14 op 15 November 1775 trof een tsunami-achtige stormvloed de Zaanstreek. Het was onderdeel van bijzondere weersomstandigheden waarbij eerst een storm vanuit het zuidwesten in omvang toenam en het water het nog open IJ richting Zuiderzee stuwde. In de loop van de avond begon de wind te draaien naar het noorden en stuwde het water de Zuiderzee en het IJ weer in. Dat gebeurde met zo’n geweld dat dijken het begaven en water over de oevers en kaden liep.

De bekende Zaanse koopman Adriaan Rogge vertelt:

‘Op den Dam stonden, bij gelegenheid der kermis, verscheide kraamen en het is vrij waarschijnlijk, dat (daardoor) het opzetten van den vloed, door de nachtwaakers niet behoorlijk is opgemerkt. Want in korten tijd liep het zoo hoog op, dat het water ’s morgens om drie uur reeds op den Dam stond.

De angstaanjagende berichten over tallooze dreigende doorbraken, zowel van Zuiddijk, Dam, Hoogendijk als Westzanerdijk, bleven aanhouden; met veel geweld stortte ’t water b.v. via het Dampad in den Westzanerpolder en langs het Noorderkerkpad en Peperstraat in de Achterzaan.

Alle erven van den Dam- en Dijkhuizen werden door het overstroomende water verwoest. De binnenglooiing der dijken spoelde weg en van vele huizen werden funderingen ondermijnd, waardoor zij gevaar liepen in de dijksloot te storten.’

De storm op het Y bij Halfweg Haarlem in 1775

De conclusie die men uit deze ramp trok was dat de bewaking te wensen overliet, dat het waarschuwingssysteem niet goed werkte en dat er onvoldoende bekwame leiding aanwezig was om de reddingsacties te coördineren.

De kermis werd verder afgelast, de kramen op de Dam en Hogendijk waren door het water meegevoerd.

Met dank aan H.v.N. Bron: Zaende 1946 blz. 91 e.v., F. Mars – De stormvloed van 15 november 1775 en zijn gevolgen in de Zaanstreek