H. Gerhardstraat

door Ruud Meijns

Na de Heijermansstraat verandert de naam van de weg in H. Gerhardstraat, het is een traject met 4 namen richting de Thorbeckeweg. Wie was H. Gerhard? Daarvoor gaan we terug naar de 19e eeuw. Hendrik Gerhard wordt wel de vader van het socialisme in Nederland genoemd. Hij is geboren te Delft op 11 juni 1829 en overleden te Amsterdam op 5 juli 1886. 

De familie Gerhard waren generaties lang kleermakers. Niet alleen zijn vader, maar ook zijn groot- en overgrootvader hanteerden naald en draad. Hij leerde het vak van zijn vader en na diens overlijden voltooide hij zijn opleiding in het gereformeerde weeshuis te Delft. Hij verliet het weeshuis toen hij 22 jaar was en  zwierf door Europa om bij diverse kleermakers in de leer te gaan. Gerhard kwam in Zwitserland terecht en trouwde in 1858, , met Susanna Stehli. Overal waar hij had gewerkt zag hij wel dat de positie van de werknemer slechts was. Hij keerde met zijn gezin terug naar Nederland en via Delft vestigde hij zich in Amsterdam.

In oktober 1866 werd Gerhard lid van de vrijdenkersvereniging De Dageraad. Begin 1869 zette hij in een aantal lezingen in De Dageraad zijn materialistische maatschappijvisie uiteen. Zijn ideeën waren gematigd. Hij was een bedachtzaam mens en stond een geleidelijke invoering van het algemeen stemrecht voor. Als bestuurslid van de Internationale was hij jarenlang degene die, mede door zijn talenkennis, de contacten met het buitenland onderhield.

Door zijn actieve rol en geuite opvattingen was Gerhard voor de buitenwacht de spreekbuis van de radicale arbeidersbeweging geworden. In september 1872 werd Gerhard daarom ontslagen. Als reden voor het ontslag gold dat door zijn aanwezigheid op een congres van de Internationale in Den Haag een opdracht was blijven liggen. Ondanks de soms eindeloze strijd tegen armoede liet hij zijn beide oudste zoons voor onderwijzer studeren.

In 1878 werd Gerhard zwaar ziek. Als gevolg van een aandoening van het zenuwgestel kreeg hij verlammingsverschijnselen. Zijn beroep kon hij niet meer uitoefenen omdat hij niet meer lang in de vereiste houding kon zitten. Er verliepen enige jaren, waarin weinig meer van Gerhard werd gehoord.

H. Gerhardstraat

Op 5 juli 1886 stierf hij.  Dominee Domela Nieuwenhuis schreef: ‘Gerhard was zoo niet de knapste, dan toch één der knapste en meest ontwikkelde loonslaven, die op de wereld geleefd hebben‘.

 

Bron: IISG, foto: RM