Tour de Zaan van 1957

door Ruud Meijns

1957, is het jaar dat de AOW in werking trad en koningin Juliana Zaandam bezocht. Het is het jaar dat op de Zuiddijk een oversteekplaats met oranje knipperbol werd geplaatst. Maar 1957 was ook het jaar van de Eerste Tour de Zaan.

De Tour de Zaan was een fietstoertocht voor jongens van 12 tot en met 14 jaar die in 1957 van 12 t.m. 17 augustus werd gehouden. De organisator was de 25 jarige Cees van den Kommer die zijn inspiratie opdeed bij de Haarlemse “Muggenronde”. Van den Kommer organiseerde dit in zijn vrije tijd.

Cees werkte overdag op kantoor bij Hille Brood- en beschuitfabriek. In 1959 maakte hij de overstap naar het dagblad De Typhoon. Het is een hele onderneming want de deelnemers krijgen allemaal een shirtje  en er moeten genoeg gele truien zijn voor de dag-winnaars.

Bovendien moet voor alle zestig deelnemers eten worden geregeld en aan het eind van de dag moet er een slaapplek zijn. Voor onderweg is er een wagen met proviand die ook dienst kan doen als bezemwagen. Uitvallers gaan niet naar huis maar blijven bij de tour tot de finish. Er waren ruim twaalf begeleiders. Het was het begin was een serie van 5 rondes, van 1957 tot en met 1961 die hij organiseerde met de trouwe hulp van zijn broer en vader.                                                                                                                                    Cees Van den Kommer

De ‘Grote’ Tour de France leefde enorm in ons land, mensen zaten gekluisterd aan de radio om via de commentaren van Jan Cottaar te horen hoe het met de Nederlandse renners ging. Van TV- uitzendingen van etappes is nog geen sprake. In 1957 telt Nederland ruim honderdduizend televisietoestellen en de televisiezendtijd is ongeveer tien uur per week. Radio dus.

Het doel is om een groep jongens bezig te houden tijdens de grote vakantie. Tijdens de lange zomervakantie zouden de jongens tenslotte alleen maar “kattenkwaad” uithalen was zo de gedachte bij de oudere generatie. Van den Kommer bedacht daarop de Tour de Zaan. De  jongens kunnen door extra inspanningen vooraf aan de tour extra punten verdienen en wie de meeste extra punten heeft start in de gele trui.

De 10 ploegen voor deze eerste ronde waren al samengesteld en worden gesponsord door het Zaanse bedrijfsleven. Die zorgen voor enige financiële steun aan de tour en de jongens.

Hoewel men zich geen al te grote voorstelling moet maken van de sponsering. De bedrijven die een ploeg ondersteunen zijn De Typhoon, Cacao de Zaan, Hille, Honig, Lassie, Wessanen, Van Gelder & Z’n., Gazelle, Simon de Wit en Albert Heijn. Dagblad de Typhoon stuurt een jonge verslaggever, Robert de Jong, mee. De begroting ligt rond de f 3.000,– en een deel is al door sponsoren bijeen gebracht. De jongens, de ouders natuurlijk, betalen ook een kleinigheid. 

Van den Kommer met een aantal deelnemers.

In de voorbereiding wordt een krantje verspreid onder de naam “De Gele Trui”.

De  Tour

Het wordt een fietstocht door Nederland in de week van 12 tot en met 17 augustus. Het gaat geen hardrijwedstrijd worden, maar aan het eind van elk traject zal een puzzelrit of wedstrijd met sprint en zelfs een ‘bergrit’ worden gehouden voor extra punten om te bepalen wie de gele trui voor de volgende dag krijgt omgehangen.

Tijdens de voorbereiding zijn extra activiteiten ontwikkeld om de tourpot nog te spekken. Zo wordt in Zaandijk tijdens de voetbalinterland tegen Oostenrijk door elke TV kijker die bij een ander op TV de wedstrijd kijkt een kwartje in de pot gestopt. En de ploeg van de Zaandijkse Pedaalridders doet van alles om geld bij elkaar te krijgen voor een blinde geleidehond; ook een goed doel.

De tien ploegen kwamen op 21 juli in de kantine van cacao de Zaan bijeen om met elkaar kennis te maken en te horen hoe de tocht zal verlopen.  Hier bleek dat enkele jongens nog geen fiets hebben die aan de eisen voldoet want er mogen geen versnellingen worden gebruikt. Om er helemaal zeker van te zijn dat iedereen gezond aan de start verschijnt raadt Van den Kommer de ouders aan even met de huisarts te overleggen.

De eerste Tour de Zaan zal in zes etappes worden verreden. De Kepplerstraat waar eerst de start gepland stond kon niet gebruikt worden, dat wordt nu de Prunuslaan in Zaandijk. De Kepplerstraat zal wel de finish van de tocht zijn en de plek voor de prijsuitreiking aan de winnaars.

1. Maandag. De start is nu op de Prunuslaan in Zaandijk en gaat via Alkmaar naar Den Helder. Daar wordt medewerking verleend door wielervereniging DOK voor een sprintwedstrijd. Dan is het eten en slapen.
2. Dinsdag. De tweede dag gaat het van Den Helder via de Afsluitdijk langs Makkum naar Balk. ’s Avonds is daar nog een handicaprace op het terrein van sportvereniging “Balk Vooruit”.
3. Woensdag. Van Balk gaat het door de Noordoostpolder naar Wezep en de Leemkulle in Hattum. Daar wordt een bergrit gereden. Er wordt hier geslapen in tenten.
4. Donderdag. Er wordt om half elf gestart en de tocht gaat door de bossen richting het Internationale Jeugdcentrum de Harskamp. Daar wordt nog een ploegen-cyclocross gehouden.
5. Vrijdag. Dan gaat de rit naar Tienhoven (gemeente Maarsseveen) waar de jongens een ‘echte Hollandse pot’ wacht klaar gemaakt door dhr. G. Degen van ’t Kikkertje. Daar zal nog een afstandsrace gereden worden voor de extra punten.
6. Zaterdag. Richting Zaanstreek. Door de Vechtstreek naar Buitenhuizen waar de pont over het kanaal wordt genomen en dan een tocht door de hele Zaanstreek te beginnen in Krommenie naar Zaandam voor de finish op de Kepplerstraat.

De eerste gele truidrager in 1957 was Louis Welters die op de foto het tricot krijgt omgehangen door wethouder Hille terwijl organisator Van den Kommer met bloemen toekijkt.

Het werd de gewoonte dat de bloemen die de winnaars ontvingen naar verzorgingstehuizen gingen. Ook dat was één van die maatschappelijke zaken waar door de organisatie aan was gedacht.

Start

 De hele karavaan staat klaar en wacht op het startschot dat gegeven zal worden door wnd. Korpschef Van Herwaarden. Er wachten hen 420 kilometers.  Louis Welters vertrok als eerste in de gele trui. Hij had zich bijzonder verdienstelijk gemaakt voor het vullen van de tourpot.

Voor iedereen, voor rijders, organisator Van den Kommer en zijn medewerkers is het een experiment en veel zal afhangen van hoe de tocht verloopt. Maar al snel blijkt dat er veel belangstelling van het publiek is. Bij de meeste aankomstplaatsen zijn Zaankanters die in de buurt op vakantie zijn aanwezig omdat zij dit wel eens van nabij willen zien. Vriendinnen komen samen naar die jonge coureurs kijken wat heel wat rooie konen en gegiechel veroorzaakt. Er worden heel wat handtekeningen gezet.

De slaapplaatsen zijn een avontuur op zichzelf. Voor jongens die gewoon zijn om in een comfortabel bedje te slapen is een boerderij met balen hooi een hele verandering. Voordat de slaapzakken zijn uitgerold wil het wel eens tot een hooi- of kussengevecht komen.

Maar de dagelijkse inspanningen zorgden er wel voor dat de hele meute snel lag te ronken. Dan de volgende dag wassen, aankleden, eten en weer op de fiets. De inspanningen om wat extra punten te verdienen na de rit bestonden uit bijvoorbeeld een handicaprace waarbij om paaltjes heen gefietst moest worden of een echte “bergrit” die op de Veluwe werd gehouden. In deze “Leemkuhle” was het vooral het rulle zand dat de deelnemers parten speelde. Er waren in de eerste tour ook slechte dagen dat het goot van de regen, dat de auto voor de proviand kwam vast te zitten op de bosweg. 

Maar het weer heb je niet in de hand, zelfs ome Cees van den Kommer niet. De vijfde dag van Hardenberg naar Maarsseveen gingen de hemelsluizen echt open. De wegen in de bossen bleken onbegaanbaar. De proviandwagen kwam zelfs vast te zitten en moest worden losgetrokken. Uit nood verliet men de bossen en reed de karavaan op de openbare weg. Doorweekt kwam men in Maarsen aan. Het plaatselijke muziekkorps werd afbesteld want muzikale omlijsting had geen zin in deze omstandigheden.

Maar elke dag kwam de hele groep weer dichterbij de thuishaven. De laatste etappe was droog zodat de renners weer een keertje hun broodje konden gebruiken in de openlucht. Bij Buitenhuizen stonden al ouders op hun jongens te wachten. Fred Zeeman kon hier al even de felicitaties van zijn zusje in ontvangst nemen, maar hij had nog een paar kilometer te gaan. Via Assendelft ging het naar Krommenie en vandaar naar Zaandam.

Het werd een zegetocht door de Zaanse dorpen want overal stonden mensen te wachten op de tourkaravaan. Winkels liepen leeg, mensen hingen met hun fototoestel uit het raam.

Tussen half vier en vier uur had DTS nog een individuele tijdrit georganiseerd. Het werd allemaal wat moeilijk gemaakt omdat de regen zich weer liet zien en op tijd remmen er niet makkelijker op werd. Jan Visser maakte de snelste tijd en hij kreeg als beloning een zoen van de burgemeester van het meisjesdorp Tini Holdendorp. Wethouder Hille, die ook al bij de start aanwezig was geweest mocht nu de eindwinnaar van de tour, Rudi Plomp in de stromende regen feliciteren met zijn overwinning.

’s Avonds was er een feestelijke afsluiting van de tocht in de kantine van Cacao de Zaan waarbij ook de familie van de renners aanwezig was. Rudi Plomp ontving voor zijn eerste plaats een prachtige lauwerkrans, een beker en een fototoestel. Ook op het ereschavot kwamen Jan Visser als tweede en Klaas Landman als derde.  Voor alle deelnemers waren boeken, banden en kilometertellers.

Ook de organisator van de Tour de Zaan Ome Cees van den Kommer werd niet vergeten. Namens de ouders sprak mevrouw Reihard. “Het was een zware opgaaf. Maar er mag dan veel regen zijn gevallen, je hebt de jongens de zon in hun harten doen schijnen’, besloot ze haar toespraak. Van de Kommer ontving een staande schemerlamp als dank voor zijn inspanning. Ook zijn  moeder en zijn verloofde werden in het dankwoord betrokken.

Toen was het tijd dat Ome Cees zelf het woord nam en hij wilde wel kwijt dat de lof die hem werd toegezwaaid gedeeld moest worden met zijn staf; Henk van den Kommer, Jan Boelens, Dick van ’t Ent, Jan van Biljouw, Gerrit de lange, Muus van Heijningen en de beide journalisten ‘de Jong en de Jong’. Tenslotte ging van den Kommer op de schouders waarbij de renners riepen: “Hij heeft hoogtevrees!”

Volgens Ome Cees had iedereen die hieraan had deel genomen en aan had meegewerkt gewonnen. Tot volgend jaar!

Bron: Archief Cees van den Kommer, kranten gemeentearchief Zaanstad

* Helaas waren van de eerste tour de Zaan geen foto’s te vinden dus hebben we gebruik moeten maken van uit de krant gekopieerde foto’s.