Klaas Katerstraatbuurt, Zaandam (1919-1920)
door Ruud Meijns
Ten oosten van de Oostzijderkerk kwam rond 1917 een bouwlocatie vrij, naast het ‘oude’ kerkhof (het huidige Verzetsplantsoen) en ten zuiden van het Franschepad. Meerdere corporaties hadden interesse om te daar de bouwen, waaronder het net opgerichte Patrimonium en het al langer bestaande ZVH . De wethouder vond dat zij hier samen uit moesten komen.
Op de naamgeving van de straten na lukte dat ook. Het resultaat was dat beide woningbouwverenigingen op de locatie gingen bouwen. Patrimonium zou 78 huizen, een winkel en een kantoor neerzetten en ZVH 69 huizen, een winkel en een badhuis. De vergunning voor het bouwen van beide delen van de buurt werd op 18 maart 1919 afgegeven.
De ZVH had inmiddels ervaring opgedaan met het bouwen van dit soort arbeidersbuurtjes. Zij had al eerder woningen in Vissershop laten bouwen. De Amsterdamse architecten Gulden en Geldmaker ontwierpen, net als bij Vissershop, de woningen voor ZVH. De architecten Kuipers en Ingwersen ontwierpen de woningen voor Patrimonium.
De woningen zijn voor Zaanse begrippen rijk versierd met bogen, pilaren bij de ingang, golvende daklijsten, gevelstenen met Zaanse motieven en twee grote, in steen uitgehouwen gedichten die het ontstaan van de buurt bezingen. De pilaren bij de ingangen waren ook terug te vinden bij de woningen op het Vissershop. De meeste huizen staan er nog. Alleen in de P. L. Takstraat zijn enige blokken vervangen door nieuwbouw.
De naamgeving van de straten gaf nog wat problemen in de gemeenteraad. Bij Patrimonium vond men dat het plein de naam van Talma zou krijgen. Hij was in 1916 overleden. Ok wilde men ‘vooraanstaande menschen uit onze kring’ een straat geven bijv. Klaas Katerstraat en Jan Windhouwerstraat. Zaandams Volkshuivesting had andere plannen en dacht aan namen als Karl Marxstraat en Friedrich Engelsstraat. Dat was voor het Christelijke Patrimonium onaanvaardbaar. Wethouder Duijs bood hulp door het argument dat deze grootheden, Marx en Engels te zwaar waren voor Zaandam. Men kwam uit op socialisten uit eigen streek; Dominee W. Bax en schrijver P.L. Tak.
Zie voor de persoonsbeschrijving de PDF – klik hier Klaas Katerstraatbuurt
Bron: In dienst van de Naaste van Rolf van der Woude en Cultuur Historische verkenning Zaanstad, 2016. Kaartje Google Maps.