Nieuw
Gastarbeiders aan het woord
door Ruud Meijns
Tijdens een bijeenkomst in oktober 2024 kwamen de gastarbeiders aan het woord, eindelijk zou je zeggen, ze zijn hier al zolang. Tot nu zijn er maar weinig verhalen van deze generatie arbeiders vastgelegd.
Het Pact Zaandam-Oost heeft er nu voor gezorgd dat er een aantal verhalen zijn opgetekend en gebundeld in een handzaam boekje dat, voor zover de voorraad strekt, bij de gemeente Zaanstad gratis verkrijgbaar is.
In de jaren ’60 kwamen werklieden uit Italië, Spanje, Turkije en Marokko naar de Zaanstreek om bij bedrijven als Bruynzeel, Albert Heijn of Cacao de Zaan te werken. Later kwamen hun gezinnen over. Velen van de eersten zijn er niet meer, maar gelukkig is er nu een generatie aan het woord gekomen die nog veel kan vertellen hoe het was om uit hun vaderland naar Nederland te komen, zonder familie en in een niet altijd even sympathieke omgeving. Lees het verhaal van Ali Erdoğan. Lees verder:
Omslag van het boek
De laatste loodjes.
door Dick Bakker
1943/1944. Gebrek aan alles. Schoenen waren er niet meer, klompen schaars. Gebroken klompen werden met metalen bandjes aan elkaar gezet. Stukken oude fietsband als zool. Fietsen reden op houten banden en op de velgen. Op school ontbrak ook van alles, geen pennen, geen inkt, geen schriften en soms zelfs geen onderwijzer. Ondergedoken of op voedseltocht. Verwarming al helemaal niet. De school werd vaak gesloten bij strenge kou. Wel kwamen er Duitse regels. Wanneer de hoofdmeester of schoolinspecteur binnenkwam moesten we uit de bank springen en in de houding naast de bank gaan staan. Steeds meer ging het gerucht dat de oorlog gauw afgelopen zou zijn en toen we er niet meer in geloofden was het ineens zo.
De bevrijding.
Denkend aan de bevrijding, dan komt toch het eerste naar boven het beeld van dat grote, hoge witbrood op tafel en het botervlootje met roomboter op tafel. Verder lezen
Herinneringen aan opgroeien in katholiek Zaandam
Verteld door Jo Jong-Passant (geboren 1931)
Thuis
We hebben altijd op de Dr. Schaepmanstraat 29 gewoond, van de rooms-katholieke woningbouwvereniging Leo XIII. We woonden in een rode stad, maar dat beseften we niet. Alles om ons heen was katholiek: het buurtje, de school, de families van moeders- en vaderskant, er werd De Volkskrant gelezen, toen nog een echt katholieke krant, we zaten op katholieke scouting, katholieke verenigingen, enzovoorts.
Mijn vader en moeder trouwden in 1926 en toen was het huis in de Dr. Schaepmanstraat nieuw. Beneden had je de voorkamer (die bijna nooit gebruikt werd), de achterkamer waar we altijd waren, de keuken.
Achter buiten een plaatsje en een schuurtje, waar mijn vader fietsen en andere zaken repareerde. Eén kachel in het hele huis, geen warm water, geen badkamer.
Dr. Schaepmanstraat 29
De bovenverdieping had twee slaapkamers onder het schuine dak. In de voorslaapkamer sliepen wij met zijn vijven, alle meiden samen. Twee sliepen er in een tweepersoonsbed, ik sliep met een zus in een twijfelaar, en omdat er geen derde bed in paste, stond er overdwars een kinderledikant waarin mijn jongste zus sliep. Pas toen mijn oudste zus trouwde en het huis uit ging, kon de jongste haar plaats in bed overnemen en kon het ledikant weg. Verder lezen
Graf in Lissabon
Bij de vereniging Historisch Zaandam kwam de volgende mail binnen.
Geacht bestuur van Historisch Zaandam,
Ik woon al 30 jaar in Lissabon, Portugal en ben vrijwilliger bij het onderhoud van het Britse kerkhof.
Bij het verwijderen van struiken en ondergroei kwam ik afgelopen maandag 28 april j.l. dit graf tegen.
Ik ben benieuwd of u mij meer kunt vertellen over Jan Dekker en u misschien familie van hem op kunt sporen.
Ik wens u succes met uw mooie werk.
met een vriendelijke groet,
Ernst Schade
Bij het bericht was een foto van het graf meegezonden, de tekst op de steen is als volgt: Verder lezen
Een onverwacht mooi stukje van Zaandam
door Simon Greve
Met de werkgroep Erfgoed van de vereniging Historisch Zaandam maken we gehuld in groene hesjes regelmatig wandelingen door Zaandam om te bekijken welke panden beschermenswaardig zijn. En mogelijk een monumentstatus zouden kunnen krijgen. Of waar het fout dreigt te gaan qua onderhoud of sloopplannen. Behoud van historische waarden is dan het doel. Onderstaand een beeld van de werkgroep.
Dit keer waren we aan de Oostzijde met een start aan de noordkant van de Bernhardbrug (Oostzijde 242) en een wandeling in Noordelijke richting. Een plek waar ik vrijwel nooit kom en waar ik geen bijzondere verwachtingen bij had. Maar dat bleek ten onrechte!
De Oostzijde is een van de oudste structuren van Zaandam. Men begon met de dijken en de dam, langs het IJ de Hogendijk en de Zuiddijk, langs de zaanoevers de lagen dijken. En waar in het centrum van Zaandam al snel de paden het land in groeiden was dat op de plek van onze wandeling pas veel later het geval. Tot na de tweede wereldoorlog was er, na de eerste rij woningen, vooral weiland met sloten achter de dijk. Natuurlijk stonden in dat weiland aan die sloten molens en liepen er smalle voetpaden naar die molens. Maar dit waren, op een enkele uitzondering na, geen paden met huizen. Verder lezen
Freek Engel Jbz. – Fotograaf
door Ruud Meijns
In het weekeinde van 17 en 18 mei wordt in het Weefhuis in Zaandijk een tentoonstelling gehouden met werk van schilder Freek Engel. (1872-1958). We kennen Freek Engel allemaal, dat hoop ik tenminste, als schilder. Bekend was hij vooral als schilder van koeien in een landschap. Maar hij was ook fotograaf.
Volgens het boek ‘Freek Engel (1872-1958) De wereld van weiden en water’ van Henk Heijnen[1], was het min of meer een voorwaarde die zijn aanstaande schoonvader, de industrieel J. Dekker, aan het huwelijk met zijn dochter verbond dat Freek een echt vak zou uitoefenen; hij werd dus fotograaf. Vervolgens opende hij in 1896 een fotowinkel in een deel van de galanteriewinkel van Hoogslag aan de Westzijde. Verder lezen
Foethzoekers
Uit het onvolprezen Zaans Namen Lexicon van Dick Kerssens.
Foethzoekers. Woord gebruikt na de brand van 9 op 10 augustus 1928 van de opslagplaats voor oude metalen van de heer A. Foeth, Zuiddijk 128 te Zaandam. Behalve ijzerwaren lagen er ook oliën, vetten, leerwerken enz. veelal afkomstig van de A.I. (Artillerie Inrichting). Of er ook nog oude granaten tussen zaten is niet bekend. Wel ging de brand gepaard met hevige knallen die zelfs in Amsterdam hoorbaar waren. “Wat waren die knallen toch”?, vroeg een Amsterdamse journalist. “Foethzoekers”, zei een grappenmaker.
Dick Kerssens (1937 – 2025)
door Ruud Meijns
Dick Kerssens is niet meer. Bescheiden, altijd belangstellend. Een onderzoeker in hart en nieren. Maar ook een kunstenaar die schilderde en tekende. En altijd bezig.
Toen ik eens van hem wilde weten hoe hij een bepaald onderwerp uitzocht, zei hij “Kom maar even langs, maar ik heb het wel druk hoor.” Gelukkig heeft hij zijn laatste boek nog af kunnen maken.
Ik mocht hem in 2017 interviewen. U kunt dit hier nalezen.
Zuiddijk 80
In 1897 heeft Jan Hendrik Cornelissen, zetboer uit Sloten gedeeltelijk in pacht en gedeeltelijk in eigendom het pand Zuiddijk 80, toen bekend onder nr. A. 293a. Misschien was hij zetboer voor de polder Oostzaan van wie hij huis, de stal en het erf in pacht had. Het pandje aan de Zuiddijk, woning met winkel, is gebouwd in opdracht van mej. Maartje Heijn. Deze Maartje Heijn laat verderop op de Zuiddijk op nummer 137, ook café de Kroon verbouwen. De woning op nummer 80 heeft een uitstraling zoals we die bij meer huizen uit die tijd zien; een beetje deftig.
In 1919 gaat het geheel in de verkoop en komt in het bezit van Pieter van der Boom samen met zijn drie kinderen als consorten. Van der Boom is koopman. De polder blijft ook belanghebbende via de erfpacht. In 1949 verkoopt Boom een deel van het huis en erf aan Jac. Dekker, winkelier en manufactuur. Advertenties worden in de kranten geplaats onder de naam Jac. Kelder en Zn. Verder lezen
Scheepstimmerwerf De Dageraad
door Ruud Meijns
Vele Zaandammers kennen de scheepswerf van Brouwer op de Hogendijk wel. De werf is van de Hogendijk verdwenen en sinds 1995 gevestigd in de Achtersluispolder. Maar voordat de familie Brouwer daar schepen begon te bouwen was de familie van der Horst daar gevestigd met een scheepstimmerwerf.
De geschiedenis van deze werf begin in 1859. Simon van der Horst (1797-1878) is eigenaar van de scheepstimmerwerf ‘De Dageraad’. In februari 1863 verzoekt van der Horst toestemming om een woning te mogen bouwen achter de schuur op zijn scheepstimmerwerf aan de Hogendijk. Hij hoeft geen rekening te houden met de rooilijn omdat het ver van de openbare weg, op zijn eigen terrein ligt. In 1878 overlijdt Simon van der Horst.
Scheepswerf ‘De Dageraad’ aan de Hogendijk, rechts in het beeld. Aangemeerd ligt de raderboot ‘de Zaanstroom’. De foto is van 1870 en gemaakt door J. Breebaard. Verder lezen
Paschen
door ?
Paschen werd aan de Zaan, evenals verschillende andere plaatsen vooral gevierd met “eierepikke”. Boorsma vertelt ons hoe met Paschen ’s middags op den Dam te Zaandam groote drukte was, niet alleen met kramen en tafels waarop allerlei snoepgoed uitgestald was zoals koek, oliebollen, augurken, plakken gare biet, bietewater met azijn en suiker, maar vooral ook van kooplui met gekookte eieren: meestal drie of vier voor een dubbeltje. Ook de kruidenierswinkels waren vol eieren; kippe-eieren maar ook chocolade- en suikereieren. Verder lezen
Prinsenpadsloot
door Ruud Meijns
Twee foto’s van hetzelfde punt: de Prinsenpadsloot. De gekleurde foto is van 1900 en de zwart/wit is genomen in 1950.
We kijken, volgens de beschrijving naar het noordoosten over het water van de Prinsenpadsloot met rechts de erven met bebouwing van het Prinsenpad. Links het land van de Lijnbaanstraat met daarop de boerderij van Jacob Kraaij. Verder lezen
Zuiderkerk
door Chris Kabel [1]
Kort geleden [2] werd de Zuiderkerk gesloopt. Hij stond op de hoek van de Dirk de Kortestraat/Jacob Gorisstraat. Ik vond het best wel een mooi gebouw. Sloop is eigenlijk een verlies voor de buurt en de kerkgemeenschap. Maar u kent het gezegde: gedane zaken nemen geen keer. Op de vrijgekomen plaats wordt binnenkort begonnen met de bouw van senioren-woningen in vier woonlagen.
De bouw van de Verzetsbuurt en de kerk vond plaats in het begin van de vijftiger jaren. Het was het sluitstuk van de nieuwbouw vanaf de Zuiddijk tot aan de Gouw. Deze nieuwbouw was al in gang gezet in de jaren voor de oorlog. Begin dertiger jaren werd de D. Doniastraat gebouwd evenals de lagere school nummer 2. Zo heette vroeger de huidige basisschool Herman Gorter. Ik ging in die tijd naar die school. Op weg naar school konden wij vanaf de Zuiddijk over de weilanden Oostzaan zien liggen. Maar dat was gauw over. Verder lezen
Supermarkten
Met de komst, in 1969 van de Deka Markt in de Wilhelminastraat en de K-markt op de Zuiddijk hadden de Zaandammers keuze uit vijf supermarkten. In Zaandam waren al gevestigd Albert Heijn, Simon de Wit en de Gruyter.
Elke prijsbewuste huisvrouw moest nu vijf winkels aflopen op zoek naar de koopjes. “We lopen ons hier de blaren”, verzuchtte één van hen in de krant.
Westzijde, 1970 filiaal Simon de Wit – foto Krijt Verder lezen
Albert Heijn en de vakbond E.V.C.
door Ruud Meijns
Een staking waarbij naast vakbondseisen ook politieke eisen een rol gaan spelen begint al met een ingewikkelde start. Begin april 1951 zette de directie van Albert Heijn de personeelskern (een vorm van medezeggenschap) buiten werking. In deze kern waren bij Albert Heijn elf plaatsen beschikbaar waarvan er negen door leden van de Eenheids Vakcentrale (E.V.C.) werden bezet. Daarnaast nog één van de Christelijke en één van de Katholieke bond.[1])
De E.V.C. was sterk gelieerd aan de Communistische Partij Nederland (C.P.N.). En daar begon het te wringen. De E.V.C mengde stakingseisen met landelijke politiek. Terugkeer van de Kern, loonsverhoging met ‘rampzalige oorlogspolitiek in ons land’. Albert Heijn wilde ervan af omdat men de Kern met de E.V.C., gezien de politieke achtergrond, niet meer vertrouwde. Zeker nadat AH akkoord was gegaan met een loonsverhoging van 5 procent (de CPN wilde 10 procent) en later het gerucht werd verspreid dat de eis geweigerd was. Daarop werd door de E.V.C. een staking uitgeroepen die niet ondersteund werd door de reguliere vakbonden.
Gedempte Gracht, Ons Huis. Stakers van Albert Heijn vóór het begin van de stakersvergadering (krantenfoto Zaanlander) Verder lezen