Nieuw
Straatnamen van de Vijfhoek
door Ruud Meijns
Ik kijk niet veel naar straatnaambordjes omdat ik meestal wel weet waar ik ben. Maar dit keer deed ik dat wel, in de Vijfhoek en moest tot m’n verbazing merken dat een aantal van de oude namen uit die buurt met de sloop in 2003 ook zijn verdwenen. Ik was daar omdat we in het najaarsnummer van ons blad een artikel hebben over de Vijfhoek en ik wilde iets over de namen van de straten vertellen. De nieuwe buurt tussen de Zuiddijk en de Wibautstraat heeft bij de nieuwbouw ook nieuwe namen gekregen; allemaal van tropische eilanden; Madagaskar, Madeira, Mauritius, La Palma en Bermuda.
De straatnamen van Groen van Prinsteren, Abraham Kuyper en van Mgr. Nolen zijn dus niet teruggekeerd. Gelukkig is de naam van Pieter Jelles Troelstra niet verdwenen want zijn naam is van de straat waaraan de Vijfhoek ligt. Blijven over; Van Houtenstraat, Albardastraat, Cort van der Lindenstraat en Aalbersestraat. Het zijn de namen van staatslieden uit de vorige eeuw en nog van die daarvoor. Dat zegt weinig mensen nog iets, daarom is een verheldering wel op zijn plaats. We beginnen bij Pieter Jelles Troelstra. Verder lezen
Over Molens
Op de eerste lezingmiddag na de vakantie sprak Sjors van Leeuwen over molens – en hoe. Een dertig tal bezoekers, het weer was niet best, hoorden hoe de liefde voor molens werd geplant door een leraar op de middelbare school. Sjors vertelde over de geschiedenis en hoe de molens hun weg naar Europa hebben gevonden. Vanuit Afghanistan naar het Midden Oosten en via de kruisvaarders naar onze streken.
De molens, waarvan er in totaal zo’n twaalfhonderd in onze streek hebben gestaan, hebben de basis gelegd voor onze welvaart en onze huidige industrie. We hoorden over de verschillende technieken met wind, water en paarden als aandrijving voor het molenwerk. Verder lezen
Hembrug aangevaren
Die goeie ouwe Hembrug was weer eens aangevaren. 50 jaar geleden, 20 oktober 1974 botste het Amerikaanse booreiland Choctaw tegen de noordelijke peiler van de Hembrug met aanzienlijke schade tot gevolg. Het spoor Amsterdam – Zaandam was zo zwaar beschadigd dat het wel enkele weken niet gebruikt kon worden. Het andere spoor hoopte men snel in gebruik te kunnen nemen. Bij het booreiland raakte het helikopterplatform beschadigd en het gevaarte werd naar de haven in Amsterdam teruggesleept.
Foto’s: Gemeentearchief Zaanstad – fotograaf onbekend
Gedempte Gracht of Marktstraat
door Ruud Meijns
Het scheelde weinig of we hadden nooit een Gedempte Gracht meer gehad. In een brief aan de gemeenteraad in oktober 1892 schrijven Burgmeester en Wethouders dat bij het wijzigen van de straatnamen men voor twee straten een uitzondering wil maken. 
‘Slechts 2 straten zouden wij anders betiteld willen zien, dan tot dusver gebruikelijk was; het zijn de straten bekend onder de namen “Spoorstraat” en “Gedempte Gracht”. Voor de eerste achten wij “Stationsstraat”, voor de tweede “Marktstraat” eene betere benaming’.
Dit laatste omdat de Gedempte Gracht de plek is waar de wekelijkse markt wordt gehouden.
Hier zien we de Gracht, 1900 met het houtwerk voor de veemarkt. Verder lezen
Zaansche Politiek
Raadsnotulen 28 januari 1920
De heer Duijs: “De heer Tel wordt gebruikt als vuilnisvat”.
De heer Tel: “De heer Duijs is zelf een vuilnisbak”.
Huis bij tegel gevonden
door Ruud Meijns
De zoektocht begon tijdens een gesprek met Martien Danenberg die vertelde dat hij thuis op het balkon nog een steen had liggen van een eerste steenlegging. Op de steen stond een naam en het jaartal 1905. Bij nadere inspectie bleek de naam die van Maria Christina Muller te zijn, geboren in 1905. De steen was gevonden in de Oostzijde op een plek waar eens woningen hadden gestaan tussen de Zuidervaldeurstraat en de Klamperstraat.
Het is toeval dat Martien nu in een flat woont die op de plek staat waar deze woning ooit stond. Verder lezen
Westzijde 258
door Ruud Meijns
Iets over de eerdere bewoners van dit kapitale pand staat te lezen in ‘Het dagverhaal van Aafje Gijssen’ met aantekeningen van J. W. van Sante. In deze aantekeningen beschrijft van Sante het volgende: Claes Jansz. Bakker was getrouwd met Maritje Pieters Ouwejan. Hij was grootscheepmaker en had zijn werf aan de Kadijk. Claes en Maritje hadden een dochter Grietje Bakker (1749-1785). Toen Grietje 1 jaar was kwam vader Claes Jansz. Bakker te overlijden. Haar moeder hertrouwde met de weduwnaar Jan Claasz. de Jongh die een kapitaal pand in de Molenbuurt bewoonde. Kort na het huwelijk overleed de Jongh.
Uitnodiging festival – Herbouwplannen van het Havenkantoor
Stichting Havenkantoor Zaandam is te gast bij het Babel Festival en u bent daarbij van harte welkom.
Op zaterdag 5 oktober a.s. pakt het Zaans Architectuurplatform BABEL
uit met de manifestatie ‘Vier en beleef het Zaanstad van de toekomst!’
In de zalen van Fluxus in de oude Verkadefabriek aan de Westzijde is van 13.00 tot 18.00 uur van alles te doen voor iedereen. Er zijn diverse kleine exposities, workshops, lezingen, er is een ‘Rad van Voortuin’, er is ook ’n quizmaster en muziek, kortom het is een festival dat u niet kan en mag missen! Zaanstad is een boeiende en levende stad die volop in ontwikkeling is en we willen samen met u proeven aan en praten over de toekomst van onze stad.
En omdat wij natuurlijk willen dat het mooie Havenkantoor weer terugkomt is deze manifestatie natuurlijk de juiste gelegenheid om iedereen te kunnen informeren over ons mooie project. De middag wordt afgesloten met ’n spetterend optreden van de Zaanse band De Kift. De toegang is gratis en het festival is voor alle leeftijden. Meer informatie op stichting-babel.nl/babel-festival
Havenkantoor Zaandam
Van de stichting Havenkantoor Zaandam ontvingen we Nieuwsbrief nummer 7. Informatie over de herbouw. U kunt hem hier lezen.
De jeugdherinneringen van Dick Bakker (6/7)
– Deel 6 – De jeugdherinneringen van D.W. Bakker, geboren 15 april 1935, opgetekend in 1970.
Over Seks en Treinen
Het woord seks kenden we toen nog niet en verder wisten wij er op straat ook niet veel over. Voorlichting kregen we niet en onze nieuwsgierigheid en kennis moesten we opdoen in de vrije nieuwsgaring en dat viel niet mee. Zo makkelijk als het nu is om een naakte vrouw te zien met de reclame op de buis, de rekken met blote tijdschriften in iedere supermarkt en het naaktstrand was het toen niet. Het omkleden voor en na het zwemmen op het strand of bij Kalkovens aan de dijk en bij paal 13 aan de Havenstraat ging zo omzichtig en geheimzinnig, dat er niets te zien was.
Het minst verhullend waren nog de plaatjes van filmsterren in het tijdschrift “De Lach” bij kapper Otte en die waren nog gestoken in complete badpakken. We moesten er dus wat anders op vinden om onze overlopende nieuwsgierigheid te bevredigen. Heel opwindend was het de meiden op school met uitzondering dan van Appie Blomberg te laten “luchtfietsen” als de meesters die tijdens het verblijf op het schoolplein streng surveilleerden het niet zagen. Je stak onverwachts van achteren een hand onder de rok en tilden ze dan even van de grond. De meiden gilden het uit maar vonden het prachtig. De brutaalsten onder de meiden kwamen naast je lopen en staken dan een hand in je broekzak, die je van tevoren kapot had gescheurd, een ervaring die ook niet mis was. Lastig alleen waren die moeders die regelmatig je kleren controleerden en die broekzakken meteen weer dicht naaiden. Wilde je echt wat zien en welke jongen wilde dat niet, dan moest je naar het open bad. Met een briefje van je moeder mocht je van badmeester Bellaart onder het luik door en vrij zwemmen in de Zaan. Met die smoes kon je het eigenlijke doel bereiken, de ruimte onder de kleedhokjes van de meiden. Hangend aan de buizen van een waterleiding hingen we dan in bosjes, bibberend van de kou en spanning, te wachten tot we een deurtje hoorden dichtklappen. Door een afwaterkiertje in de houten vloer kon je dan als je geluk had wat vrouwelijk bloot zien of een druppel water in je oog krijgen. Meer als de toen nog kleine borstjes van Els van Vliet heb ik nooit gezien. Verder lezen
Ereboog voor Napoleon
door Ruud Meijns
Het bezoek van Napoleon Bonaparte, heerser over Europa.
Napoleon bracht in 1811 een opnieuw bezoek aan de Nederlanden. Hij en zijn gevolg verbleven hier van 23 september tot en met 31 oktober 1811. Op 5 september 1811 ontvingen de gemeenten Oost- en Westzaandam bericht dat de Majesteit ook een bezoek aan de Zaan zou brengen.
Vanuit de Prefectuur wordt in de brief benadrukt dat de kosten zo laag mogelijk gehouden moeten worden. Maar zo’n bezoek van de machtigste man van Europa kost genoeg hoofdbrekens. Wat kan en wat moet?
Men besloot erebogen te plaatsen op plekken waarvan men dacht dat de stoet er wel langs zou komen. Maar hoe kwam hij? Kwam hij over land of over het water? Ingeval van het laatste werd ook een aanlegsteiger gebouwd.
Napoleon komt aan in Amsterdam 1811
Op 10 oktober ontvingen de beide gemeenten laat in de avond het bericht dat de keizer en zijn broer de volgende dag met gevolg zouden arriveren. Men liet snel omroepers door de dorpen gaan om het bezoek aan te kondigen. Verder lezen
Historisch Zaandam op de Open Monumentendag
Traditiegetrouw is Historisch Zaandam ook dit jaar weer aanwezig op de Open Monumentendag op zaterdag 14 september van 10.00 tot 16.00 uur. Dit jaar op twee locaties.
Fototentoonstelling in het pand van Bischoff
Het Bischoff-pand in de Westzijde hoek Stationsstraat is officieel geen monument maar heeft wel monumentale waarde. Het oorspronkelijke pand heette “Magazijn De Zon” en was een manufacturen- en textielzaak opgericht in 1895 door Willem Bischoff op de hoek van de Stationsstraat en de Westzijde 29. In 1905 werd daar een monumentaal nieuwbouwpand gebouwd. Dit indrukwekkende winkelpand had de allure van de Amsterdamse Bijenkorf en was een opvallende verschijning in de streek. Het werd ontworpen door de Zaandamse aannemers J. en D. Eilmann en had drie verdiepingen. Later werd het pand nog uitgebreid, maar het architectonische geheel bleef behouden. Het Bischoff-pand is een historisch en cultureel waardevol gebouw in Zaandam.
In het winkelgedeelte van het pand is nu Vintage Adventures gevestigd. Door de hele winkel heen zullen wij een foto-expositie opstellen van het centrum van Zaandam in de jaren 1950-1960. En natuurlijk is er ook een boekentafel waar u voor een zacht prijsje Zaanse boeken kunt kopen.
Westzijderol in de Doopsgezinde Vermaning.
In de Doopsgezinde Vermaning is het originele exemplaar van de Westzijderol, dat normaalgesproken veilig opgeborgen ligt in een speciale kist in het depot van het gemeentearchief, voor publiek te bezichtigen. Tussen 10.00 en 10.15 uur wordt de Westzijderol officieel uitgerold. Het uitrollen moet met beleid gebeuren: dit doen de specialisten van papierrestauratie-atelier Thea Vorstman & Floor Meijboom. Vervolgens is de rol de hele dag voor alle bezoekers “live” te bezichtigen. Naast de originele rol kunt u ook een uitvergroot exemplaar bekijken, dat u wel mag aanraken en van dichtbij kunt bekijken voor details.
Natuurlijk is hier ook de Westzijderol Anno 2022 van Historisch Zaandam weer te zien. We zijn echter niet zelf aanwezig in de Vermaning omdat we dit jaar een fototentoonstelling organiseren in het pand van Bischoff.
Hessel Kraaij | 7 september 2024 | Foto Collectie Bischoff.
Het Brulhuis
door Ruud Meijns
Nooit van het Brulhuis gehoord? Nou, ik ook niet tot Winnie de Wit me er op attent maakte. Haar man, Jan Lapere had er in zijn jonge jaren actie voor gevoerd. Het was 25 mei 1967 toen een groep jongeren zich voor het gemeentehuis in drie tenten klaar maakten voor een periode van actievoeren voor een ‘Brulhuis’. De groep dacht aan een ruimte in het oude ziekenhuis aan de Frans Halsstraat of het gebouw van het Leger des Heils aan de Noorderkerkstraat.
De groep bestaande uit: Rens Adelaar, Jan Lapere, Jan Donker, Tjerk Zijlstra, Jos Groen, Hendrik Soek, Tinus Melissen, Jan Heitlager en Hendrik Jan van Wijngaarden dacht met deze actie wel enige tijd aandacht voor hun noodkreet te kunnen genereren.
het kampement voor het stadhuis Verder lezen
Geesje K.
‘Soms ’s middags om een uur of vijf ga ik hier zitten en schenk ik mezelf een licht wijntje in met veel ijsklontjes erin en zit dan heerlijk naar mijn muziek te luisteren; Chet Baker bijvoorbeeld’.
Ze is geboren op het Prinsenpad 115. Het is het tweede huisje van links achter het hekje. Het was een dubbel woonhuis met in elk een gezin. Het tweede huis, nummer 113, was aan de achterzijde van 115. De ingang was aan de zijkant. Het was zo verschrikkelijk gehorig en als het dan slecht weer was en het onweerde, dan tikte mijn vader in de kast en riep hij naar buurvouw de Graaf die er toen woonde, ‘moet ik je komen halen?’. Ze was erg bang voor onweer.
Bij het raampje aan de zijkant was vroeger een bedstee en daar heeft mijn vader een keukentje in gemaakt. In dat huis sliepen we met z’n allen op zolder en in één van die bedstee’s had hij een trap naar boven gemaakt. Verder lezen
Timmerfabriek Visser
Boekpresentatie
ruud meijns
Op 25 juli werd in de Timmerfabriek Visser het boek gepresenteerd over de eerste 50 jaar van de timmerfabriek. De tekst en foto’s zijn van de hand van Wim Visser, het idee en samenstelling is van ondergetekende.
Tijdens een bezoek aan huize Visser werd mij duidelijk dat er een tekst en een ruim aantal foto’s aanwezig waren over de eerste 50 jaar van het bestaan van de Timmerfabriek Visser. Toen ontstond het idee om de tekst en de foto’s samen te voegen zodat het als totaal-document voor het nageslacht bewaard kon worden.
Het is aan de directie van de timmerfabriek te danken dat het ook tot een gedrukt boek is gekomen. Onze burgemeester Jan Hamming, vergezeld door wethouder Rene Tuijn waren bereid het eerste exemplaar in ontvangst te nemen. Na een enerverende toespraak van Wim Visser nam Hamming het boek in ontvangst met een vrolijk stemmend toespraakje. Daarna kregen de aanwezigen allen het boek uitgereikt. Het boek is niet in de handel te koop. Op de foto v.r.n.l. Ruud Meijns, Jan Hamming, Wim Visser en Rene Tuijn (achter katheder).
Het boek is een beperkte oplage verschenen en zoals gezegd niet in de winkel te koop. Voor liefhebbers is het te lezen in de bibliotheek van het gemeentearchief Zaanstad en bij de Vereniging de Zaanse Molen. We hopen het ook in de collectie van de Openbare Bibliotheek geplaatst te krijgen.
Foto: Loena van der Werff