Personen
Interviews met en achtergrondverhalen over bekende Zaandammers
Jan Kat (1872 – 1916)
door Ruud Meijns
Van mevrouw A.M. Ligteringen – Kat ontving de vereniging Historisch Zaandam haar boek over Jan Kat, haar grootvader. Kat was bootwerker, bestuurder van de bootwerkersvereniging “Eensgezindheid” en lid van de gemeenteraad. Dit alles vond plaats in het begin van de 20e eeuw. Het schetst de strijd die de bootwerkers moesten voeren voor een eerlijke beloning, voor een 10-urige werkdag. En dat in een tijd dat het voor werkgevers niet ongewoon was om werkers die naar verbetering zochten gewoon op straat te zetten.
Als bootwerker wist hij zich door inzicht en talent een belangrijke plek te verwerven binnen ‘Eensgezindheid’. Hij vertegenwoordigde de Bootwerkersvereniging in het land en werd gevraagd in menige commissie. Hij was zich bewust van zijn beperking in opleiding en opvoeding zoals hij later ook wel liet blijken, maar hij wist zich een plek te veroveren waarin hij voor het belang van de arbeiders kon opkomen. Verder lezen
Nieuw veld en nieuwe tribune.
Na de verhuizing heeft voetbalclub RCZ een splinternieuw veld en door de werkzaamheid van alle leden heeft men nu ook de beschikking over een nieuwe tribune die 120 toeschouwers kan herbergen. Veel was al in de zomer klaar maar er was nog genoeg te doen om de opening naar augustus te verplaatsen.
Voor welp Nico Glandorf was het een heel bijzondere dag omdat hij aan voorzitter Prins twee grens- en hoekvlaggen mocht overhandigen. Hij deed dat niet zomaar maar hield nog een kleine toespraak voor de microfoon.
Nou dan ben je een hele Piet als je dat zonder haperen doet. (uit de krant van 25 augustus 1952)
Een patent *
door Ruud Meijns
Ik kreeg een patent in handen uitgegeven door de Provincie Noord-Holland voor de gemeente Zaandam voor het dienstjaar 1886/87 ten behoeve van Cornelis van der Woude als ‘Binnenlandsch koopman in oud ijzer, vodden, enz. tevens staande op de weekmarkten alhier’. Achterop het biljet staat naast het adres een berekening geschreven mogelijk van inkomsten of juist uitgaven.
Een bijzondere schenking
door Ruud Meijns
Op de maandagmiddag in de Bovenkruier ontvangen we graag bezoekers. Zo kwam mevrouw Yvonne Sibbing met haar man enkele mappen brengen boordevol met foto’s door haar moeder, mevrouw M.J. Stolp-de Groot (1936 – 2022) gemaakt. Voor onze vereniging een schat aan unieke plaatjes van Zaandam en omgeving.
Mevrouw Stolp de Groot werd in Arnhem geboren, trouwde in 1961 met J.J. Stolp (1936 – 2023) en woonde vanaf 1963 in Zaandam. Enkele jaren in het Kogerveld, verhuisde naar de Zuiderven en tot 1996 op het Pauwenven waarna het echtpaar naar Heiloo verhuisde. Ze kregen twee kinderen Yvonne en Marcel.
Mevrouw Stolp in 1965
Vanaf het moment dat ze zich in de Zaanstreek vestigde heeft mevrouw Stolp zich geïnteresseerd voor de geschiedenis van de streek. Ze verzamelde ansichten van de Zaanstreek en van molens. Ze knipte stukjes uit de krant. Ze las veel en verzamelde o.a. boeken van Cor Bruijn en andere Zaanse schrijvers. Verder lezen
Dienstweigeraar Tom Clardij
door Ruud Meijns
Als ik zeg “Tom Clardij” dan zegt u “Moet vrij”. Het zal zeker niet voor iedereen duidelijk zijn waar dit over gaat. Welnu, Tom Clardij was een Zaandamse jongeman die dienst weigerde. Clardij voerde medische klachten aan als motief om te weigeren. Toen die klachten na onderzoek werden afgewezen besloot hij evengoed niet mee te gaan met het troepentransport naar Nieuw Guinea. Hij weigerde geen dienst in Nederland, maar weigerde uitgezonden te worden naar Nieuw Guinea. Verder lezen
50 jaar Zaanstad
Karel Kohlberg was de eerste die in Zaanstad werd geboren.
Toen Zaanstad bijna twee en een half uur oud was kwam Karel ter wereld. Om precies te zijn om 2.28 uur.
De ouders Karel en Joke kregen in het Julianaziekenhuis de felicitaties van de gemeente.
Karel jr. is inmiddels ook 50 jaar.
Maria Johanna Dik
door Ruud Meijns
Maria Johanna Dik is be
ter bekend als het raadslid mevrouw Everhard – Dik die in 1931 als tweede vrouwelijk raadslid in de gemeenteraad gekozen werd[1].
Zij werd in 1884 in Durgerdam geboren. Vader Dik overleed in 1894. Maria groeide op in Monnickendam waar haar moeder een winkeltje dreef. In 1901 verhuisde het eenoudergezin naar Zaandam. In 1904 trouwde ze daar met Arend Everhard (Wageningen 1878 – Zaandam 1948) die bij de Artillerie Inrichting werkte. Het echtpaar vond een woning in de Russische buurt, waarschijnlijk Tolstoistraat 19 omdat mevrouw, in 1959 als weduwe nog op dit adres vermeld staat.
Mevrouw Everhard – Dik werd lid van de SDAP en zette zich in voor de vrouwenemancipatie, ze richtte leesclubs op in Noord-Holland en was lid en voorzitter van de Gewestelijke Vrouwenvergadering. In juni 1931 startte ze in de gemeenteraad waar ze zich inzette voor vrouwenzaken. Zo pleitte ze ervoor om het oude consultatiebureau op de Zuiddijk aan te houden bij ingebruikname van het nieuwe Gemeenteziekenhuis in de Frans Halsstraat. Ze beargumenteerde dat het voor jonge moeders met kind erg ver lopen was van de andere kant van de stad – de raad erkende dat en het bureau bleef voorlopig open.
In 1939 heeft mevrouw Everhard – Dik wel op de kandidatenlijst van de SDAP voor de gemeenteraad gestaan maar is ze denk ik niet gekozen. Ik zie in de benoemingen nergens haar naam meer vermeld.
Het afscheid van burgemeester K. ter Laan in 1937 met vooraan tweede van links mevrouw Everhard – Dik. Links naast haar wethouder Plooijer en achter haar het echtpaar ter Laan.
Bron: Geneanet, Gemeentearchief Zaanstad
[1] Het eerste vrouwelijke raadslid was mevrouw J.G. Spronk – Coerse – link https://www.historisch-zaandam.nl/mevrouw-j-e-spronk-coerse/
De geboorte van een komiek
door Ruud Meijns
Eén maart 1958 was een historische dag voor de Zaanse kleinkunst. In De Wadden in Koog aan de Zaan organiseerde de Z.L.V. (Zaanlandse Lyceum Vereniging) de jaarlijkse aspirantenavond. Van de zijde van de leraren was voldoende belangstelling. Aanwezig waren o.a. rector dr. J. Oosterhuis, de heer en mevrouw Prud’homme van Reine en de heer Leuzendam. De jury zat klaar om het geheel te aanschouwen en had drie prijzen voor de meest geslaagde stukjes.
Over de voorstelling schrijft de recensent in de Typhoon van maandag 3 maart het volgende:
‘In de eerste plaats willen wij een complimentje maken aan Freek de Jonge. Hij was deze avond de conferencier, levendig, met kostelijke mimiek en grapjes. Vooral om z’n twee liedjes “Johanna, de meid voor halve dagen” en “Adam”, lag iedereen in de zaal, leraren incluis, krom van het lachen.’
De prijzen gingen naar de groep met Surinaamse dans, de tweede prijs ging naar conferencier Freek de Jonge (groot gejuich in de zaal) en de eerste prijs ging naar Thijs Tolk voor zijn prof. Aho Saho Ling.
Later zou Freek zeggen dat toen hij in 1958 Toon Hermans op de TV zag in zijn eerste one man show wist ik wat mijn roeping was. Ik wilde in mijn eentje op het toneel staan. De start in hetzelfde jaar was meteen al goed.
Bron: Typhoon 3 maart 1958, foto: Wikipedia
Lezing: Toon Nugter
door Ursulien van Berge – Bakkum
Om kwart over vier zei Hessel “Je moet stoppen. Het is tijd Hoor!”
Op 29 januari liep de zaal van Bovenkruier helemaal vol voor de lezing van Toon Nugter over het 100jarig bestaan van Jan Schoemaker -JSCOCOA. Honderdtien belangstellenden vanuit Historisch Zaandam, het Kalf, het Haaldersbroek en oud-collega’s van de fabriek stroomden naar binnen, nieuwsgierig naar de praatjes en plaatjes èn het mooie boek van Toon.
Ik ken de familie Nugter van de tijd die ik op het Haaldersbroek woonde en ik was benieuwd naar zijn verhalen in zijn boeken over het Haaldersbroek, het Kalf en de fabriek. Het is stil op het Haaldersbroek, dat is niet altijd zo, volgens Toon wordt berm in elkaar gereden door al het verkeer dat tegenwoordig over de smalle paden ‘raast’. Zelfs Albert Heijn komt er tegenwoordig bezorgen. Verder lezen
Marie Kleij in herinnering
MARIE KLEIJ – KLEIDOIFFIE
In 2013 bezocht ik voor De Zuidkanter.nl Marie Kleij. Ik moet nog regelmatig aan haar denken als het over ‘het Zaans’ gaat, dat haar zo ter harte ging. Hier bij Historisch Zaandam het interview van destijds – RM.
Omdatteme deres kennesmake wulde met Marie Kleij, oewes ken der meskien wel as Kleidoiffie met stikkies in de krant over et Zaans, het De Zoidkanter heur oppezocht om oewes een klain pertretje presentere te kenne.
Me zelle heur effies hore lete. Verder lezen
In memoriam Ton Brinkman (1934-2024)
door Ruud Meijns
Oud wethouder Ton Brinkman overleed begin januari. Iedereen kende hem wel van iets, het kon zijn van de sportvereniging waar hij prijzen uitreikte, of van een opening. Wethouder Brinkman was een veelgevraagd vertegenwoordiger van de gemeente. Voor het oplossen van conflicten was hij de aangewezen persoon die altijd een verzoenend woord wist te vinden om de boel te lijmen tussen de partijen. Hij begon zijn loopbaan in Zaandam in het jeugd- en buurtwerk op het Vissershop.
Het erfgoed had zijn belangstelling. Brinkman was geen wethouder die de boel maar plat gooide zoals toen de toekomst van het Drieluik in 1984 aan een zijden draadje hing. Hij was voor het behoud van het cultureel centrum en dat gaf hem veel krediet bij de jongeren.
Hij bemiddelde tussen partijen tijdens conflicten rond Famiri in de Vinkenstraat. Ik zag hem voor het laatst toen hij een tentoonstelling in 2013 opende over 50 jaar Poelenburg en plek waar hij lang woonde. Hij oogde broos maar voor deze tentoonstelling kwam hij toch naar De Poelenburg. Hij werd 89 jaar.
Bij de foto: 2008 – Wethouder Ton Brinkman van Zaanstad ontvangt kinderen op het gemeentehuis van Zaanstad. Ieder kind heeft recht op onderdak. De Stichting LOS zet zich in voor de rechten van kinderen zonder verblijfsvergunning. Dat raakte hem zeer.
Greet Plekker – van Sante (23 mei 1941 – 31 december 2023)
Zaterdag j.l. werd afscheid genomen van Greet Plekker – van Sante. Ze werd 82 jaar. In de aula van het uitvaartcentrum aan de Wibautstraat waren velen aanwezig om Greet te herdenken en verhalen met elkaar uit te wisselen.
Begin dit jaar kreeg Greet nog de erepenning van de gemeente Zaanstad uitgereikt voor haar inspanningen op velerlei gebied. In 2003 ontving ze een Koninklijke onderscheiding en werd ze benoemd tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau. Ze was de motor achter de webkrant de Zuidkanter.nl.
Ze was de stuwende kracht achter de Hannie Schaft herdenkingen. Samen met Truus Menger was ze initiatiefnemer van de Stichting Kindertehuis Soweto, Zuid Afrika. Daar worden meervoudig gehandicapte kinderen opgevangen. De familie had gevraagd dat men, in plaats van bloemen een donatie zou kunnen doen aan dit kinderhuis via: NL95RABO0356006387 Tnv G.M.M. Plekker – van Sante ovv Donatie Kinderhuis Soweto.
Gustav Mahler in Zaandam
door Ruud Meijns
Het is toch ongekend hoeveel beroemde mensen het Czaar Peterhuisje hebben bezocht. Nu las ik dat de componist en dirigent Gustav Mahler in 1903, tijdens concerten in Amsterdam, samen met dirigent Willem Mengelberg een bezoek aan dit beroemde huisje hebben gebracht. Verder bezochten ze ook nog de molens aan de Zaan.
De dirigent van het Amsterdamse Concertgebouworkest Willem Mengelberg schreef aan zijn vrouw een ansichtkaart van de toegangsdeur van het Czaar Peterhuisje met de tekst “Deze deur is van schrik omgevallen toen die Mahler en mij hier zag”.
Ook Gustav Mahler schreef in een brief aan zijn vrouw Alma over dit bezoek aan Zaandam. ‘Mijn liefste, Vanochtend met een boot de haven rondgevaren, daarna naar Zaandam, waar het alleraardigst is! Ingesloten een paar prentbriefkaarten, onder meer van het huisje waar Peter de Grote heeft gewoond. Het is heel begrijpelijk dat de schilders zich hier thuis voelen in dit land. Die kleurige huizen, weilanden, koeien, windmolens, water, waar je maar kijkt, de vliegende en drijvende meeuwen, de schepen en wouden van masten en die prachtige vervagende belichting van dat alles. Men zou er nog weken kunnen rondwandelen’.
Bron: Stedevaart van Jan Brokken, Gustav Mahler Stichting Nederland en met dank aan Farida Guseynova (Czaar Peterhuisje)
Frieda Bellinfante en Zaandam
door Ruud Meijns
Het is altijd weer een prettige gewaarwording als je lezend in een boek plots de naam ‘Zaandam’ tegenkomt. Dit keer was het in de biografie over Frieda Bellinfante (1904-1995) die ik las.
Frieda Belinfante, celliste, dirigente, verzetsvrouw en lesbienne avant la lettre en een Joodse achtergrond. Ze had dus alles mee om in 1940 heel voorzichtig te zijn, 
maar dat weerhield haar niet om actief aan het verzet deel te nemen. Ze was medeorganisator van de aanslag op het bevolkingsregister in Amsterdam.
Na de oorlog was er geen tot weinig werk in de muziek tot ze een berichtje kreeg van het Toonkunst Orkest uit Zaandam dat een dirigent zocht. In juni 1947 gaf ze een concert in de recreatiezaal van de Verkadefabriek wat volgens een recensie een aangename kennismaking met de nieuwe dirigente was.
Ze was een geboren orkestdirigente. Maar het bleek niet voldoende om haar hier te houden. Een vriend nodigde haar uit om naar Amerika te komen. Haar plotselinge vertrek stelde het orkest voor grote problemen maar ze had het gevoel dat ze weg moest na alles wat er was voorgevallen. Ze verlangde naar een nieuw begin.
Een prachtig boek:
Een schitterend vergeten leven – De eeuw van Frieda Belinfante, door Toni Bouwman
Enige stukken uit de Zaanse kranten: klik hier
Erepenning voor Ton R. Vermij
Op de 34e Zaanse Ondernemersdag in het Zaantheater werd oud-secretaris van de Zaanse Ondernemers Sociëteit De Corner Ton R. Vermij in het zonnetje gezet; terecht.
Dat bleek uit de opsomming die Burgemeester Jan Hamming gaf van alle functies die Ton heeft vervuld voor de ondernemers in de streek en in de provincie en in het bijzonder voor de Gemeente Zaanstad. Hij was de eerste city-manager in Nederland.
Hamming eindigde zijn speech met de bekendmaking van het besluit van de gemeente om Ton R. Vermij de erepenning van Zaanstad voor al zijn werk toe te kennen. Onder een luid applaus kon de burgemeester de versierselen aan Ton overhandigen.
Geroerd sprak Ton kort een dankwoord waarna de zaal massaal uit de stoelen kwam om hem hulde te brengen.
* voor meer info en foto’s over deze bijeenkomst kan ik verwijzen naar De Orkaan: https://www.deorkaan.nl/zaanse-erepenning-voor-ton-vermij/
Ton R. Vermij heeft bij Historisch Zaandam over zijn leven verteld. Voor wie geïnteresseerd is: klik hier