erfgoed
Een wandeling door de Burgemeestersbuurt
door Simon Greve
Onlangs waren we met de werkgroep Historisch Erfgoed in de Burgemeestersbuurt. Met een begin van de wandeling bij Slijterij Vonk in de Tuiniersstraat. En dan valt me iedere keer weer op dat dit deel van Zaandam tussen de A.G. Verbeekstraat en de Klaas Katerstraat zo heel anders overkomt dan de strakke wijken die even verderop liggen. Delen van de oude pad structuur zijn in dit deel nog zichtbaar, maar veel is er niet van over. Er zijn winkels, bedrijven, parkeerterreinen en woningen dwars door de oude structuur heen gebouwd zonder veel onderling verband, waardoor het hier wat rommelig overkomt.
Kijk bijvoorbeeld naar de Prinsenstraat. Tegen de Zuiddijk aan liggen nog wat oude woningen van die straat, dan komt de Dekamarkt er tussendoor en vervolgens komen weer wat huizen van de oude Prinsenstraat, maar onderbroken door de nieuwbouw van de Cronjestraat. En aan het eind liggen weer wat oude huizen van de oorspronkelijke Prinsenstraat. Soms bouwde men nieuwe panden op de rooilijn, soms daar ruim achter. Rommelig, alsof in de jaren zeventig er maar wat aan gebouwd is zonder oog voor wat er al was.
Daarnaast ook staan in het gebied tussen de Touwslagerstraat en de St. Caterijnestraat vele kleine bedrijfjes. Waarvan de panden niet altijd een geheel vormen met elkaar en die ook niet altijd goed onderhouden zijn. Tegelijk ligt er tussen de Zuiddijk en de Tuiniersstraat een winkelgebied waar ook weinig structuur in zit. Wat autobedrijven, een kinderdagopvang, een loodgieter. Ook dat maakt dit gebied wat rommelig en een totaal contrast met de echte burgemeesterbuurt straten als bijvoorbeeld de Burgemeester ter Laanstraat. Die lijken getekend met een liniaal en hebben veel min of meer eenvormige woningen in een lange rij. Verder lezen
Wandeling Klauwershoek en omgeving
door Jolanda Hendriks
Op zaterdag 31 augustus hebben de leden van de Werkgroep Historisch Erfgoed en Ruimte weer een mooie wandeling gemaakt.
Dit keer was de start in de muziektent bij de Oostzijderkerk. Vanaf de in 1997 gebouwde muziektent, die amper wordt gebruikt voor muzikale doeleinden, is er een mooi uitzicht op de sluis, het oude postkantoor en Dam 2, de voormalige Vrijmetselaarsloge ‘Anna Pauwlona’ uit 1858.
Over de Oostzijderkerk is ontzettend veel te vertellen. Jan van der Male, de gemeentearchivaris van Zaanstad, heeft in 2020 een 150 pagina’s dik boek geschreven over dit Rijksmonument, waar al in de 14e eeuw één van zijn voorgangers heeft gestaan. Bijzonder zijn de gebrandschilderde ramen en het grote schilderij van de watersnoodramp in 1825. De toren werd gebouwd in 1850 en is ongeveer 50 meter hoog, in die tijd het hoogste gebouw van Zaandam.
Rechts van de kerk staat het 17e-eeuwse rechthuis van Oost-Zaandam, in 1907 verbouwd tot catechisatie- en kerkeraadskamer. Let ook op het mooie deurkalf dat nog uit 1685 dateert! Achter de kerk zagen wij nog enkele oude grafstenen liggen op een verwaarloosd stukje grond. Verder lezen
Lezing over het honderdjarig bestaan van JS COCOA (Het Zwarte Kalf)
‘Die stinkfabriek? Daar ga ik echt niet werken.’ Toon Nugter ging eind december met pensioen, nadat hij meer dan 40 jaar in deze fabriek heeft gewerkt. In de laatste jaren heeft hij zich onder andere bezig gehouden met de honderdjarige geschiedenis van het bedrijf. Toon woont sinds 1961 met zijn familie op twee minuten lopen van het fabriekscomplex. Hij struinde in zijn jonge jaren al op het terrein op zoek naar bruikbare spullen. Toen hij een aanbod kreeg om daar te gaan werken, nam hij dat met beide handen aan. En nu nog omschrijft hij JS COCOA als zij tweede thuis. Toon vertelt zijn eigen verhaal, maar is ook diep in de COCOA-historie gedoken. En zo wordt het verhaal compleet met hoogte- en dieptepunten. En het hele verhaal van die ene cacaoboon Ghana gaat leven wanneer je het boek leest.
Op maandag 29 januari vertelt Toon Nugter zijn verhaal voor onze leden en andere belangstellenden (we rekenen natuurlijk ook op de ‘Kalvers’) in het Historisch Café. Volg het verhaal van de cacaoboon door de ogen van Toon, zijn bazen en zijn collega’s. Verder lezen
De werkgroep Erfgoed en Ruimte wandelt naar de Schildersbuurt
door Simon Greve
De Westzijde is natuurlijk een van de oudste straten van Zaandam. Ooit aangelegd om de Zaan buiten de polders te houden werd er al snel gebouwd langs deze weg. En waar nu de bebouwing één lang lint vormt waren vroeger de individuele dorpen nog goed herkenbaar.
Toen daarna de dorpen groter werden en de ruimte aan de Westzijde zelf tekort begon te schieten begon men met de paden, loodrecht op de Westzijde, het veld in. Het eerst bij Zaandam centrum, maar later ontstonden er steeds meer paden. Paden die steeds langer werden omdat er steeds meer bijgebouwd werd. Zo ontstond de structuur die tot niet zo lang jaar geleden goed herkenbaar was in de Zaanstreek.
Op de foto John en Paul, Leden van de werkgroep. In onze werkgroep outfit.
Aan de Westzijde staan oude huizen, reden om daar met de werkgroep wandeling te beginnen. En wel bij nummer 155/157 (zie onderstaande foto). Voor oudere Zaandammers, dat is ongeveer tegenover de vroegere de Hoopbrug. En waar aan de Zaankant, op het terrein van de gasfabriek recent veel veranderd is, geldt dat niet voor de westelijke kant van de Westzijde. Daar staan vaak nog de oude panden. Het panden op nummer 155 oogt vervallen, maar heeft wel de monument status. Nummer 157 was een winkel, misschien wel de kleinste van heel Zaandam. Veel meer over de historie van het pand en de streek kunt u lezen op pagina 1105 van het blad Anno 1961: https://www.historisch-zaandam.nl/wp-content/uploads/2023/11/Anno-1961-NR.-138-2.pdf . De vorige eigenaar heeft hier lang gewoond en had zeker hart voor erfgoed. Misschien dat na het recente overlijden van deze eigenaar Stadsherstel Amsterdam de beide panden overneemt en herstelt.
De werkgroep Erfgoed en Ruimte wandelt
door S. Greve
Zaandam heeft natuurlijk niet alleen wijken met een heel lange historie. Er zijn ook naoorlogse wijken. Die mogelijk ook unieke kenmerken hebben. En dus het beschermen waard zouden kunnen zijn. En vanwege een gesprek met de gemeente over naoorlogse wijken heeft de werkgroep op 2 september gewandeld door een typisch naoorlogse wijk. Namelijk door de Laan der Vrijheid en door de straten genoemd naar de helden uit de oorlog, de verzetsstrijders. Mensen als Walraven van Hall of George Louis Jambroes, die vielen voor onze vrijheid. Voor wie aan de muur van het pand George Louis Jambroesstraat 6 een beeld ingemetseld is.
Natuurlijk is een naoorlogse wijk heel anders dan de straten en wijken waar we tot nu toe onderzoek deden. Een Zuiddijk of een Hogendijk hebben vele honderden jaren historie met alle bouw en verbouw van dien. Dat heeft onze wijk van vandaag niet. Natuurlijk is er wel eens wat aangebouwd of verbouwd, maar de basis van alle woningen is nog steeds intact en goed herkenbaar.
Toen deze huizen gebouwd werden keken de bewoners van de Laan de Vrijheid uit over het Oostzijderveld. Met boerderijen, de houtloodsen van Middelhoven en nog een enkele molen. Met veel groen weiland en sloten. In de verte was Oostzaan zichtbaar want de Coentunnelweg lag er nog niet. Om u een indruk te geven van het Oostzijderveld destijds bij deze een foto van een boerderij aan de Gouw uit 1962 (auteursrecht bij de gemeente). Verder lezen
De werkgroep wandelt verder: de Westzanerdijk
door Simon Greve
De werkgroep wandelt verder: de Westzanerdijk
Elf maart hebben de leden van de werkgroep ” Historisch Erfgoed en Ruimte” van onze vereniging Historisch Zaandam hun wandeling van 28 januari en 3 december voortgezet. Lekker weer, wat zon, niet warm, maar heerlijk om te wandelen. Er viel weer een hoop te zien op het gebied van cultuur-historische en architectonische waarden want dat is het doel van onze wandelingen. We kijken wat er van de bebouwing van waarde is en kijken of dat beschermd kan worden. Als leek heb ik op dat gebied veel geleerd in de werkgroep. Het gaat namelijk niet alleen om ‘mooi’ of ‘heel oud’. Maar het gaat ook om of een pand beeldbepalend is. Of een pand past in de beeldkwaliteit van de buurt, dus of het past in de directe omgeving. Heeft het zeldzame historische kenmerken? En wat was de functie? Er valt een hoop te leren. En het is heel leuk om op die manier te kijken. Geen haast, rustig alle kenmerken bekijken en in de groep bespreken. (de linkjes kunt u het beste openen door rechts te klikken en in een nieuw tabblad te openen) Verder lezen
Een wandeling door de historie van de Hogendijk
door Simon Greve
Een wandeling door de historie van de Hogendijk
Eind 2018 is het bestuur met een werkgroep “Historisch Erfgoed & Ruimte” gestart. Deze werkgroep houdt zich bezig met de ontwikkeling van vastgoed en ruimtelijke structuur in Zaandam in historisch opzicht. Zij bewaakt het behoud van historische panden, pleinen, bruggen en objecten in Zaandam. Aandachtsveld zijn niet alleen bouwplannen, maar ook het bijhouden van een actuele lijst van monumenten in Zaandam en het regelmatig updaten van de lijst met nieuwe als beeldbepalend/karakteristiek aangemerkte panden. Om die reden wandelen de leden van de werkgroep regelmatig door delen van oud-Zaandam. Daarbij op een andere manier naar panden kijkend. Niet zoals normaal, het snel langsfietsen op weg naar een bestemming, maar met veel aandacht voor de leeftijd van een pand, de details, de functie en vroegere functie, het onderhoud.
Op 3 december werd in een ijzige kou de omgeving van de Hogendijk verkend. Een heel oud deel van Zaandam, feitelijk een plek waar het allemaal begon lang geleden. Voor meer achtergrond kunt u kijken op: – Cultuurhistorische verkenning Russische Buurt en Hogendijk. Uit deze verkenning de volgende kaart:
Bezoek Albert Heijn Erfgoed
Vrijdagmiddag 5 april bezocht een delegatie van Historisch Zaandam het archief van de firma Albert Heijn. Met een twintigtal leden mochten we de schatkamer van het verleden van de Zaanse Grootgrutter betreden. Verder lezen
Save the date: Ledenvergadering 2019
Donderdag 16 mei 2019 vindt de ledenvergadering plaats van de vereniging Historisch Zaandam. Details volgen!