Nieuw
50 jaar Zaanstad
Karel Kohlberg was de eerste die in Zaanstad werd geboren.
Toen Zaanstad bijna twee en een half uur oud was kwam Karel ter wereld. Om precies te zijn om 2.28 uur.
De ouders Karel en Joke kregen in het Julianaziekenhuis de felicitaties van de gemeente.
Karel jr. is inmiddels ook 50 jaar.
Maria Johanna Dik
door Ruud Meijns
Maria Johanna Dik is be
ter bekend als het raadslid mevrouw Everhard – Dik die in 1931 als tweede vrouwelijk raadslid in de gemeenteraad gekozen werd[1].
Zij werd in 1884 in Durgerdam geboren. Vader Dik overleed in 1894. Maria groeide op in Monnickendam waar haar moeder een winkeltje dreef. In 1901 verhuisde het eenoudergezin naar Zaandam. In 1904 trouwde ze daar met Arend Everhard (Wageningen 1878 – Zaandam 1948) die bij de Artillerie Inrichting werkte. Het echtpaar vond een woning in de Russische buurt, waarschijnlijk Tolstoistraat 19 omdat mevrouw, in 1959 als weduwe nog op dit adres vermeld staat.
Mevrouw Everhard – Dik werd lid van de SDAP en zette zich in voor de vrouwenemancipatie, ze richtte leesclubs op in Noord-Holland en was lid en voorzitter van de Gewestelijke Vrouwenvergadering. In juni 1931 startte ze in de gemeenteraad waar ze zich inzette voor vrouwenzaken. Zo pleitte ze ervoor om het oude consultatiebureau op de Zuiddijk aan te houden bij ingebruikname van het nieuwe Gemeenteziekenhuis in de Frans Halsstraat. Ze beargumenteerde dat het voor jonge moeders met kind erg ver lopen was van de andere kant van de stad – de raad erkende dat en het bureau bleef voorlopig open.
In 1939 heeft mevrouw Everhard – Dik wel op de kandidatenlijst van de SDAP voor de gemeenteraad gestaan maar is ze denk ik niet gekozen. Ik zie in de benoemingen nergens haar naam meer vermeld.
Het afscheid van burgemeester K. ter Laan in 1937 met vooraan tweede van links mevrouw Everhard – Dik. Links naast haar wethouder Plooijer en achter haar het echtpaar ter Laan.
Bron: Geneanet, Gemeentearchief Zaanstad
[1] Het eerste vrouwelijke raadslid was mevrouw J.G. Spronk – Coerse – link https://www.historisch-zaandam.nl/mevrouw-j-e-spronk-coerse/
De geboorte van een komiek
door Ruud Meijns
Eén maart 1958 was een historische dag voor de Zaanse kleinkunst. In De Wadden in Koog aan de Zaan organiseerde de Z.L.V. (Zaanlandse Lyceum Vereniging) de jaarlijkse aspirantenavond. Van de zijde van de leraren was voldoende belangstelling. Aanwezig waren o.a. rector dr. J. Oosterhuis, de heer en mevrouw Prud’homme van Reine en de heer Leuzendam. De jury zat klaar om het geheel te aanschouwen en had drie prijzen voor de meest geslaagde stukjes.
Over de voorstelling schrijft de recensent in de Typhoon van maandag 3 maart het volgende:
‘In de eerste plaats willen wij een complimentje maken aan Freek de Jonge. Hij was deze avond de conferencier, levendig, met kostelijke mimiek en grapjes. Vooral om z’n twee liedjes “Johanna, de meid voor halve dagen” en “Adam”, lag iedereen in de zaal, leraren incluis, krom van het lachen.’
De prijzen gingen naar de groep met Surinaamse dans, de tweede prijs ging naar conferencier Freek de Jonge (groot gejuich in de zaal) en de eerste prijs ging naar Thijs Tolk voor zijn prof. Aho Saho Ling.
Later zou Freek zeggen dat toen hij in 1958 Toon Hermans op de TV zag in zijn eerste one man show wist ik wat mijn roeping was. Ik wilde in mijn eentje op het toneel staan. De start in hetzelfde jaar was meteen al goed.
Bron: Typhoon 3 maart 1958, foto: Wikipedia
Lezing: Toon Nugter
door Ursulien van Berge – Bakkum
Om kwart over vier zei Hessel “Je moet stoppen. Het is tijd Hoor!”
Op 29 januari liep de zaal van Bovenkruier helemaal vol voor de lezing van Toon Nugter over het 100jarig bestaan van Jan Schoemaker -JSCOCOA. Honderdtien belangstellenden vanuit Historisch Zaandam, het Kalf, het Haaldersbroek en oud-collega’s van de fabriek stroomden naar binnen, nieuwsgierig naar de praatjes en plaatjes èn het mooie boek van Toon.
Ik ken de familie Nugter van de tijd die ik op het Haaldersbroek woonde en ik was benieuwd naar zijn verhalen in zijn boeken over het Haaldersbroek, het Kalf en de fabriek. Het is stil op het Haaldersbroek, dat is niet altijd zo, volgens Toon wordt berm in elkaar gereden door al het verkeer dat tegenwoordig over de smalle paden ‘raast’. Zelfs Albert Heijn komt er tegenwoordig bezorgen. Verder lezen
Marie Kleij in herinnering
MARIE KLEIJ – KLEIDOIFFIE
In 2013 bezocht ik voor De Zuidkanter.nl Marie Kleij. Ik moet nog regelmatig aan haar denken als het over ‘het Zaans’ gaat, dat haar zo ter harte ging. Hier bij Historisch Zaandam het interview van destijds – RM.
Omdatteme deres kennesmake wulde met Marie Kleij, oewes ken der meskien wel as Kleidoiffie met stikkies in de krant over et Zaans, het De Zoidkanter heur oppezocht om oewes een klain pertretje presentere te kenne.
Me zelle heur effies hore lete. Verder lezen
De eerste Röntgenoloog in Zaandam
Freek van Hartingsveldt was van 1954 tot 1986 radioloog in Zaandam en bleek een pionier op zijn gebied.
In september 1953 werd hij benoemd tot Chef de Clinique in het Wilhelminagasthuis (WG) in Amsterdam. Kort daarna maakte hij kennis met dr. Leyns, (zenuwarts), lid medische staf in het Zaanse Gemeente Ziekenhuis. Dit ziekenhuis was op zoek naar een Radioloog. Hoewel hij het interessant vond, twijfelde hij wel omdat hij nog maar zo kort in het WG werkzaam was.
In 1997 hield Dr.Frank van Soeren een interview met hem waarin hij vertelt hoe hij in z’n eentje in de (toen) twee ziekenhuizen een afdeling Radiologie van de grond kreeg en hiervoor tevens de opleiding voor laborante heeft opgezet.
Lees verder op de site van De Commissie Historie Zaanse Ziekenhuizen: hier
De jeugdherinneringen van Dick Bakker (4/7)
– Deel 4 – De jeugdherinneringen van D.W. Bakker, geboren 15 april 1935, opgetekend in 1970.
De Bevrijding
Van de bevrijding kan ik me nog een klein aantal dingen herinneren. Het duidelijkst het uitgooien van voedsel aan parachutes en het in onze ogen toen enorm grote Zweeds wittebrood waar moeder mee thuis kwam. Haast plechtig werd het brood aangesneden en zelfs voorzien van een laagje roomboter. We sneden de boterham in dobbelsteentjes en heel langzaam lieten we stukje voor stukje haast smelten op de tong. Geen gebak heeft later ooit lekkerder gesmaakt dan die boterham. Andere beelden die me altijd bijblijven zijn het verschijnen van buurman Op de Velde in blauwe overal met een stengun over de schouder, het kaalknippen van enige moffenmeiden op de Zuiddijk en het verschijnen van gevechtswagens met Canadezen in de stad.
De eerste Canadezen op de Zuiddijk Verder lezen
Vissers in nood
door Ruud Meijns
140 jaar geleden, eind januari 1884 woedde in Holland een fikse storm die veel schepen in nood bracht. Vooral op de Zuiderzee kwamen vele schepen en vissers in gevaar. Bij Durgerdam kon een deel van de vissersvloot niet op tijd binnenkomen; van vijf botters is niets meer vernomen. Botters uit Huizen en van Marken zouden zijn verongelukt.
Botters waren bij uitstek schepen voor de Zuiderzee en de kustvisserij. Ze hadden een hoge kop waarmee de zee wordt gekeerd en waaronder het leefgedeelte voor de bemanning ligt. De bemanning bestaat uit 2 tot 4 koppen, afhankelijk waarop gevist wordt.
Botter MK63 uit Hoorn
Ook een Zaanse botter van schipper Hendrik Kraaijer kwam in de problemen. Verder lezen
De Hogendijk uit de jaren 1945 – ‘60
door Ruud Meijns
Guda van de Burg (1941) vertelt over haar jeugd op de Hogendijk en over de bewoners. Ze vertelt over de periode van 1945 tot 1960. We doen het in twee delen en elke keer beginnen we aan de Provincialeweg.
Deel 1: van Provincialeweg tot Czaar Peterstraat – de Noordkant van de dijk
De Hogendijk was eigenlijk een dorp op zichzelf alles was er van de slager tot kruidenier – alles. Ik ben op nr. 83 geboren. Het huis staat er niet meer. Het is gesloopt voor het schooltje.
Voor mij begon de Hogendijk bij het kaaspakhuis van KEG aan de Provincialeweg. Daarnaast lag beneden een palenhandel van Van Ederen en Beekhoven. Daar stond een mooi huis en ik heb nooit geweten wie van de twee er woonde; van Ederen of Beekhoven. Daarnaast was café West End dat was van Mientje Ligthart en later werd het van zwarte Dennis. Dan het pand van Stolk een kapper annex tabakswinkeltje. Dan kreeg je twee huizen. De eerste weet ik niet precies, Weeteling dacht ik en in dat andere woonde Wehnes en die man werkte bij mijn vader bij houthandel Vet.
Dan kwam de smederij van Thesing op de hoek van het Rustenburg. Aan de andere kant van het Rustenbrug was melkboer Beemster. Daarnaast was Jan Groot, dat was een café waar mijn vader ’s avonds werkte. Daarnaast was een zaal waar van alles te doen was; muziek, dansen. Mijn moeder heeft er nog dansles gegeven met de zoon van Brendgen, van de De Lichtbron. Er werden ook danswedstrijden gehouden en later werd het Negrijn en het heette ook nog Old Gun. Daarnaast zat kruidenier Kwikkel dat werd later Ko Theeuwis. Daarnaast kreeg je een steeg en dan kapper Westerhuis En daarnaast zat nog een tabakswinkel van Ooms. Verder lezen
Hogendijk 5 – Patentolie – Avis
door Ruud Meijns
Waar nu op de Hogendijk het politiebureau en het Zaantheater staan was ooit de oliefabriek van A.F.G. Avis gevestigd. Een patentoliefabriek. In de 19e eeuw en het begin van de 20e eeuw voor verlichting gebruikte geraffineerde olie. August Frederik Gerbrand Avis was 29 december 1849 geboren in Westzaan en is 23 september 1911 in Zaandam overleden. Hij was getrouwd met Neeltje Honig (1848-1933) uit Koog aan de Zaan.
De plek, nummer 5, waar het fabriekje en kantoor staat is op deze huisnummerkaart van 1909 goed aangegeven.
Avis had het fabriekje op de dijk overgenomen van Sybrand Kuiper. Avis verbouwde in 1878 de fabriek en plaatste er in 1884 een nieuw kantoorgebouw bij. Rechts de voorgevel van het kantoor aan de Hogendijk. Verder lezen
Bijnaam Stadhuis Zaanstad
door Ruud Meijns
In september 2009 opperde de directeur van NS-Poort de Zaandammers op om een bijnaam voor het nieuwe stadhuis te bedenken. Een bijzonder gebouw verdient een bijnaam zoals de ‘ De Apenrots’ voor het gebouw van de Gasunie of ‘De Schaats’ voor het gebouw van de ING aan de A10.
Maar in Zaanstad is het nog steeds het gemeentehuis of het stadhuis.
Erik Schaap schreef daar nog eens over in 2013 en gaf toen de voorkeur aan de bijnaam die Wim Visser aan het gebouw als bijnaam had gegeven ‘Het Kippenhok’. (foto: DMG)
Ik geef de argumenten die Wim Visser voor deze bijnaam had genoemd.
Waarom ‘Het Kippenhok’ ?
* In de Zaanstreek probeert men altijd een kippenhok de uitstraling van een Zaans huisje te geven.
* Het nachthok staat iets hoger als een drooglopie bij regen.
* Het nachthok is vanuit de ren bereikbaar via een schuin oplopende treeplank.
* In het kippenhok is de haan de baas en deze kan een toompje kippen in bedwang houden.
* Een toompje is maximaal 6 à 7 kippen. Als er geen haan is speelt één van de kippen voor haan.
* In het kippenhok zijn verschillende broednesten en er wordt veel gekakeld.
Stroom – ‘De Zaan in beweging’
Fotograven Bart Verhoeff en David Galjaard hebben een prachtig laten verschijnen. De tekst is van Floris van Alkemade.
Zes jaar lang hebben beide fotografen het verkeer op de Zaan gefotografeerd. Ze hebben hun lenzen ook gericht op de oevers van de Zaan. Zo zien we de bouwactiviteiten van het complex De Industrieel langs de Bernhardbrug. Soms ook een kijkje in de fabrieken langs de Zaan en maken we kennis met oeverbewoners. En dan al die mensen met hun bootjes en boten op de Zaan. En is een prachtig boek geworden waar je uren in kan bladeren en kom je als kijker op onbekende plekjes.
De tentoonstelling over ‘Stroom’ is nog tot 1 april 2024 in het Zaans Museum te zien.
Uitgeverij Noord-Holland – 200 bladzijden – ISBN: 978-92335-44-9
De jeugdherinneringen van Dick Bakker (3/7)
– Deel 3 – De jeugdherinneringen van D.W. Bakker, geboren 15 april 1935, opgetekend in 1970.
De verdere oorlogsjaren.
Voor de 3e klas moesten wij het katholieke schoolgebouw aan de Sijbrandsteeg verruilen voor het schoolgebouw aan het Kattegat. Het schoolplein was in twee gedeelten door een ijzeren hekje gescheiden. Het deel aan de voorzijde was voor de oorspronkelijke Kattegatschool-leerlingen en het deel aan de zij- en achterkant voor de 4 klassen van de Bakkerschool, inmiddels “ school 5” genaamd en het VGLO of wel het Voortgezet lager onderwijs, de z.g. 7e en 8e klas.
Ik kon dus nu weer samen met Aris Kabel naar en van school lopen, want die zat op de Kattegatschool van meester Klaver. Aris kwam me vaak ophalen. Via het Tuinierspad en de Prinsenstraat kwamen we op de Zuiddijk. Altijd even kijken bij boekhandel Busch, die ook postzegels verkocht. Achter het glas van de winkeldeur hingen de mooiste zegels, waaronder heel precies de prijs stond aangegeven. die varieerde van 1 cent tot boven de vijf gulden. We spaarden altijd voor een bepaalde zegel en keken elke dag of hij er nog wel hing. Op de dagen dat vuilnis bij de winkels buiten stond, moesten we altijd even struinen in de dozen of er iets bruikbaars bij zat. Voorts kwamen we langs de werkplaats van de bankwerkerij van Bührs. Zomers stonden de deuren open en vergaapten we ons aan de draaiende machines. Tijd om ‘s morgens naar de plee te gaan gunden we ons meestal niet. Als de nood onderweg zo hoog werd, dat de school niet gehaald kon worden, dan vonden we wel een plekje onder de Prinsenpadbrug waarvan de sloot gedempt was. Verder lezen
Oostzijde 391 – Rad van Avontuur
Het verhaal van een plek
door Ruud Meijns
Dit is de Oostzijde met de molen het Rad van Avontuur gebouwd in 1648. De Oostzijde heette ooit de Schinkeldijk. Op de achtergrond zien we de Noorderbrug. Dit is de omgeving die we nu de Slachthuisbuurt noemen.
Over de stichting van de molen vertelt T. Woudt in zijn: ‘Wandeling door Oost- en Westzaandam’ het volgende: Een schoenmaker genaamd Stichter was op weg naar zijn leerkoper en luisterde een gesprek af tussen twee Britten die een lading van 100.000 huiden wilden kopen van een kapitein die met zijn schip in de haven lag. Ze wilden een nieuw bod doen omdat ze eerder niet tot een afspraak kwamen. Stichter besloot hen voor te zijn en met behulp van zijn leverancier wist hij de huiden te kopen voordat de Engelsen het schip bereikten. Die wilden de huiden per sé hebben en betaalden de schoenmaker per stuk 1 gulden winst.
Met dat geld heeft schoenmaker Stichter de molen laten bouwen. Hij noemde de molen ‘Het Rad van Avontuur’. Verder lezen
ZFC – Ajax 9 november 1930
door Ruud Meijns
De Zaandamse Footbal Club ZFC is opgericht in 1904, dat is volgend jaar 120 jaar geleden. Van de club is niets meer over. ZFC is opgelost in een vereniging met een nieuwe naam en alleen het verleden is er nog.
ZFC was een grote club (net als KFC) en zoals uit de tekst hieronder blijkt speelde het in competitie met de clubs die nu nog grote namen zijn zoals Ajax, Feyenoord en Sparta. Men speelde in regio’s en een wedstrijd tegen Stormvogels, bestaat ook al niet meer, trok massa’s mensen. Bij uitwedstrijden trokken grote groepen ZFC-ers met de club mee.
Ik wil graag terug naar 1930 toen ZFC in de Eerste klasse West I speelde en samen met Ajax moest uitmaken wie er dat jaar kampioen zou worden. De belangrijke wedstrijd werd in november in Zaandam gespeeld tegen Ajax.
