Straten
Verhalen over wijken en straten in Zaandam
Een wandeling door de Havenbuurt
door Giljam Kleijn en Simon Greve
Zaterdag 8 juli was de werkgroep Historisch Erfgoed (zie onderstaande foto, Herman Aartsen ontbreekt) in de Havenbuurt. Niet dat hier huizen staan die echt heel oud zijn, want tot het eind van de 19e eeuw stond er vrijwel niets aan de haven. Pas daarna werd de Havenbuurt bebouwd, om te beginnen aan de Noordkant, dus de kant van Zaandam-centrum. De Havenbuurt kent dan ook geen panden met een monumentale status. Maar heeft wel een heel eigen karakter wat het bezoek erg de moeite waard maakte.
De werkgroep droeg voor het eerst de groene hesjes met opschrift ‘Historisch Zaandam’. Gevolg was dat we niet een groepje mensen waren die argwaan wekten als we schijnbaar bij iemand binnen keken, maar dat men spontaan naar buiten kwam om een praatje te maken. En men kon ons veel informatie geven! Verder lezen
Zuiddijk 233-235
door Ruud Meijns
Vanaf de Zuiddijk zijn de woningen met nummers 233 en 235 nauwelijks te zien. Een groene muur belemmert het zicht, maar als men zich er een beetje doorheen wringt is dit het uitzicht.
Er loopt een paadje dat de bezoeker stapsgewijs naar beneden zal brengen. Maar dit is niet de echte ingang – die ligt een paar stappen verder. Ook weer omlaag om tot de voordeur aan de zijkant te komen. Bij mijn bezoek werd ik opgewacht en mocht door de ‘artiesteningang’ aan de achterkant de woning betreden. Historisch Zaandam schreef eerder over deze woning 235 omdat die bewoond werd door de grootouders van Evert Voorst. (zie https://www.historisch-zaandam.nl/evert-van-voorst-05-10-1932/) Verder lezen
Een wandeling door de historie van het Haaldersbroek
door Simon Greve
Zaterdag 6 mei waren we met de werkgroep op het Haaldersbroek, heel vroeger ook wel Hollaardsbroek genoemd. 
Het was schitterend weer, ideaal om te wandelen. En waar we normaal kijken naar panden die het beschermen waard zijn, speelden we hier als het ware een thuiswedstrijd. Want Haaldersbroek is sinds 1990 al een beschermd dorpsgezicht! Dus het was genieten van het mooie weer, van zo’n mooie omgeving en van de zeer vriendelijke ontvangst die we kregen. Maar daarover later meer.
Als het gaat om historie dan zijn de cultuurhistorische verkenningen die de gemeente doet altijd een mooie bron. Ik heb daar het volgende stukje uit gekopieerd. Verder lezen
Oostzijde 177
door Ruud Meijns
Soms fiets je door de stad zonder op je omgeving te letten – je hebt haast – moet ergens heen. Een andere keer kom je langs een plek en denk je ‘Wat stond hier nou vroeger?’. Als je bij een historische vereniging zit ga je zoeken.
Een foto kan ook de aanleiding zijn om eens op zoek te gaan zoals met bijgaande zwart/wit foto (onder) van de Oostzijde rond de plek waar nu de Dekamarkt staat. Wat een troosteloze bedoening was dit. Heel veel beter is het nog niet moet ik zeggen. Maar wat stond daar in de bloeiperiode van de Zaanse Industrie? 
Verder lezen
Transvaalbuurt
door Ruud Meijns
In het gebied dat begrenst wordt door de A.G. Verbeekstraat, de Tuinierstraat, Prinsenstraat en de Menno Simonszstraat ligt de Transvaalbuurt met de straten: Krugerstraat, De Wetstraat, Steijnstraat, Bothastraat en de Cronjéstraat. 
De straten die rond de eeuwwisseling zijn aangelegd in de Transvaalbuurt kregen de namen van de leiders van de Transvaalse Boerenoorlogen. De Boerenoorlogen waren twee oorlogen die in Zuid-Afrika uitgevochten werden tussen de Boeren en de Britten tussen 1880 en 1902.
De Boeren genoten in hun strijd tegen de Britten veel sympathie in België, Duitsland en Nederland. In meerdere Belgische en Nederlandse steden, onder meer in Amsterdam, Antwerpen, Den Haag en Rotterdam werden rond 1900 straatnamen vernoemd naar strijders en politici van de Boerenbeweging en naar plaatsen die een rol speelden in de oorlogen. Verder lezen
De werkgroep wandelt verder: de Westzanerdijk
door Simon Greve
De werkgroep wandelt verder: de Westzanerdijk
Elf maart hebben de leden van de werkgroep ” Historisch Erfgoed en Ruimte” van onze vereniging Historisch Zaandam hun wandeling van 28 januari en 3 december voortgezet. Lekker weer, wat zon, niet warm, maar heerlijk om te wandelen. Er viel weer een hoop te zien op het gebied van cultuur-historische en architectonische waarden want dat is het doel van onze wandelingen. We kijken wat er van de bebouwing van waarde is en kijken of dat beschermd kan worden. Als leek heb ik op dat gebied veel geleerd in de werkgroep. Het gaat namelijk niet alleen om ‘mooi’ of ‘heel oud’. Maar het gaat ook om of een pand beeldbepalend is. Of een pand past in de beeldkwaliteit van de buurt, dus of het past in de directe omgeving. Heeft het zeldzame historische kenmerken? En wat was de functie? Er valt een hoop te leren. En het is heel leuk om op die manier te kijken. Geen haast, rustig alle kenmerken bekijken en in de groep bespreken. (de linkjes kunt u het beste openen door rechts te klikken en in een nieuw tabblad te openen) Verder lezen
Aanlegbelasting
door Ruud Meijns
Dit is het Weerpad, nu P.J. Troelstralaan geheten, in 1931. Het kan wel een likje verf gebruiken zeggen we dan. Inderdaad en dat vonden B&W van Zaandam ook. Daarom lanceerden zij, in navolging van de gemeente Hengelo de zogenaamde “Aanlegbelasting”. 
Als er in de gemeente verbeteringen in een straat of aan een weg worden aangebracht waar de bewoners voordeel van hebben, mag de gemeente daar een belasting over heffen, zo was de gedachte.
In het verleden was het zo dat de paden particulier eigendom waren en dat de bewoners zelf zorgden voor het onderhoud. Bij de groei van de gemeente en het toegenomen verkeer vroegen veel padbesturen aan de gemeente om hun pad over te nemen en voor het onderhoud te zorgen. Het Weerpad was een slecht pad. Het was oorspronkelijk een Kerkepad, een pad voor de kerkgangers naar Oostzaan. Verder lezen
Het Papenpad en het Huiskamercafé
door Walter Prinsze
Het Papenpad is één van de oudste paden van Zaandam. Het pad, nu een smalle straat, beter gezegd een kade, ontstond langs de Papenpadsloot. Het pad kreeg pas in de loop van de 17e eeuw de naam Papenpad. Daarvoor was de naam het Jacob Dirckxpad, genoemd naar de bewoner van het eerste huis aan het begin van het pad vanaf de Westzijde. In 1695 werd aan het pad voor de Oud-Katholieken een houten kerk gebouwd, naar het uiterlijk ook wel een schuurkerk genoemd. De weinige Oud-Katholieken, die door de staat werden gedoogd, waren in aantal gegroeid en hadden behoefte aan een godshuis, dat echter niet op een opvallende plaats mocht komen te staan.
Dat werd dus de schuilkerk aan het toenmalige Jacob Dirckxpad, het latere Papenpad, genoemd naar de Papen (Katholieken) die hier ter kerke gingen.
Aan het pad werden in de loop van de eeuwen ook woningen gebouwd, voornamelijk houten. Aan het begin tot aan de kerk werden die aan het eind van de 19e en begin 20e eeuw vervangen door stenen woningen. Verder lezen
Hogendijk 19
door Ruud Meijns
‘Het is in ieder geval te hopen, dat men niet zonder meer de moker zal hanteren, om dit oude stukje Zaanse Glorie te doen verdwijnen’. Deze oproep van Frans Mars in zijn rubriek Zaanse Glorie was tevergeefs. Hoewel er plannen waren om het houten pand naar de Zaanse Schans te transporteren heeft dat het niet gehaald; het pand was al teveel vervallen en dus is het toch nog onder slopershamers gevallen.
De tekening is van Frans Mars uit zijn artikel. Verder lezen
’t Smaal
Onlangs kwam ik een foto tegen en ik wist niet waar het was, zie boven. Onze facebookpagina biedt dan altijd raad want er is altijd wel iemand die het weet. Verder lezen
Winter 1962
Het was een echte, barre winter in 1962. Met stuifsneeuw en alles zo wit dat het pijn aan je ogen deed. Dan leer je de lente weer waarderen. foto: R. Meijns Gzn.
Vervolg wandeling Russische Buurt
door Giljam Klijn
Op 28 januari hebben de leden van de werkgroep ” Historisch Erfgoed en Ruimte” van Historisch Zaandam hun wandeling van 3 december in de Russische buurt voortgezet. Het was beter weer dan op 3 december. De zon gaf enige warmte. Er viel weer een hoop te zien van cultuur-historische en architectonische waarde.
We hadden afgesproken op de hoek van de Houthavenkade en de Hogendijk. We liepen eerst de Houthavenkade in. De naam van deze straat herinnert aan de houthaven die hier ooit was.
Aan de westkant van de Houthavenkade op de nummers 12 tot en met 20 bevindt zicht een rijtje huizen met mooie details. Bij de ramen boven de voordeur en in de erker zijn motieven in glas-in-lood. Het metselwerk is speels. We zien invloeden van art-deco en de Amsterdamse school. Het Zaanse Bouwbedrijf Bakker bouwde deze 4 woningen en een winkel in 1926. De winkel is inmiddels verbouwd tot woning. Verder lezen
Kopermolenstraat 2
Nog even terugkomen op de Kopermolenstraat. Ik vond een foto genomen vanaf de silo van Zwaardemaker in de Oostzijde.
Links een keurig straatje met tuintjes. Rechts daarvan de Smidstraat zoals de Jan Bouwmeesterstraat toen nog werd genoemd. De molen aan het eind van de straat is het Honingvat.
Woningnood en Montagewoningen
door Ruud Meijns
Nu nog steeds kan men spreken over woningnood net als in 1945 toen men na vijf jaar oorlog de schade kon opnemen (Zie 1.). 
Vijf jaar lang had de bouw van woningen bijna stil gelegen en waren in het land duizenden woningen door oorlogsgeweld verwoest. Denk bijv. aan Oud-IJmuiden dat door de Duitse bezetter onbewoonbaar werd gemaakt voor de Atlantikwal. Daarnaast was er een groot tekort aan vakmensen in de bouw; metselaars, timmerlieden.
De overheid probeerde van alles om zo snel mogelijk het woningtekort aan te vullen bijv. door montagewoningen. Zodra de bouw weer op gang kwam, dacht men aan duplexwoningen die boven en beneden een gezin konden herbergen. Mocht de woningnood minder worden dan zouden deze huizen hersteld kunnen worden voor een gezin. Een andere oplossing was dat families met een ruime woning gasten in huis zouden nemen, maar dit was niet de meest populaire oplossing van beide kanten. Verder lezen
Kopermolenstraat
Ik heb in de buurt gewoond, maar zo heb ik de Kopermolenstraat niet gekend. Toen was Zaandam nog een dorp, waar iedereen in een straal van een paar honderd meter elkaar kende. Deze foto is denk midden jaren ’20.
Dit plaatje is van later want nu is er links al het één en ander veranderd. We zien nog net dat op de plek van het wrakkige huisje van de foto boven staat iets anders net als op de rest van dat stukje Kopermolenstraat. Ook aardig dat de tuintjes er nog staan. Ook de Rosmolenstraat had toen nog tuintjes voor de huizen.
